To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
powo³ano specjalne cia³o z³o¿one z 500 sêdziów pokoju pod przewodnictwem komisarza. W 1872 r. liczbê cz³onków zmniejszono do 64, z czego po³owê wybierali p³ac¹cy sk³adki na potrzeby miasta, 1/4 Resident Justices, a resztê mianowa³ rz¹d. W Madrasie zarz¹d komisaryczny utrzymano do 1867 r., a nastêpnie powo³ano Zarz¹d, do którego od 1884 r. 2/^ cz³onków wybierano. Po 1899 r. wprowadzono system analogiczny jak w Kal- kucie. Proces ujednolicania systemu administracyjnego przebiega³ po- woli. Korzystne warunki powsta³y po 1859 r. W Bengalu naczelnik okrêgu jako poborca (Magistrale and Collector) sta³ siê jedyn¹ w³a- dz¹. Podlega³a mu tak¿e policja. W pó³nocnej czêœci Indii centraln¹ postaci¹ administracji by³ urzêdnik okrêgowy — poborca, czy te¿ zastêpca komisarza — kontroluj¹cy wszystkie dziedziny ¿ycia. Wobec szerokich kompetencji urzêdnicy ci musieli opieraæ siê na licznej grupie ni¿szych funkcjonariuszy odpowiedzialnych za poszczególne odcinki. Ich dobór i kwalifikacje mia³y wiêc podstawowe znaczenie. W prowincji bombajskiej na czele taluka stali mamlatadarowie, którzy zawiadywali wszystkimi sprawami tak finansowymi, jak i po- rz¹dkowymi. Nad kilkoma talukami znajdowa³ siê zastêpca poborcy, który kontrolowa³ zbiór podatków i mianowa³ naczelników wiosek. Wy¿ej stali trzej komisarze podatkowi i komisarz Sindu. Stale roz- budowywa³y siê agendy rz¹dów prowincjonalnych, wydzia³y oœwiaty, in¿ynieryjny, podatkowy i wiêziennictwa, sanitarny i inne. Zwiêkszenie liczby wykszta³conych pracowników pozwala³o na rozbudowê s¹downictwa, które coraz wyraŸniej przechodzi³o na wzory angielskie. Coraz wiêkszego znaczenia nabierali sêdziowie prowadz¹- cy w swych okrêgach sprawy cywilne. Kolejno wydawano kodeksy, a wiêc w 1859 r. Kodeks postêpowania cywilnego, w 1860 r. Indyjski 646 kodeks karny, w 1861 r. Kodeks postêpowania karnego, co stwarza³o ramy dla ich dzia³alnoœci. Jako instancje nadrzêdne tworzono s¹dy wy¿sze (High Court of Judicature — w Madrasie, Bombaju i Kalku- cie 1861 r.), które zast¹pi³y Supreme Court, Sadr Adalaty i Faud¿ Adalaty. W 1866 r. utworzono s¹d wy¿szy w Allahabadzie i w 1916 r. w Patnie dla Biharu i Orisy. Sêdziów mianowa³ król na czas nie- okreœlony. W prowincjach nie uregulowanych s¹downictwo udosko- nalano stopniowo, w latach 1861 —1869 powsia³y Chief Courts w Sin- dzie, Pend¿abie, Prowincjach Centralnych, Oudhu i Kurgu. Tu sê- dziów mianowa³ gubernator generalny. Podstawy prawa skodyfikowane przez Anglików w latach 1859 — 1861 ulega³y potem tylko nieznacznym korektom. Kodeks postêpo- wania cywilnego rewidowano w 1882 i 1908 r., Kodeks postêpowania karnego w 1872 r., 1882 i 1898 r. Zasady prawne opiera³y siê przede wszystkim na angielskim prawie pospolitym, tylko w koniecznych wypadkach adaptowanym do potrzeb indyjskich. Wœród problemów, które starano siê rozwi¹zaæ, znalaz³o siê oczywiœcie prawo posiadania tak jednostki, jak i rodziny. Istotnym problemem by³o znalezienie norm dla nowych sytuacji. Tradycyjne zasady hinduskie ogranicza³y prawo jednostki do dochodu z dóbr bêd¹cych w³asnoœci¹ wielkiej rodziny. Z up³ywem czasu sta³y siê krêpuj¹ce dla grup, które uleg³y modernizacji i zerwa³y z œrodowiskiem wiejskim. Anglicy doprowa- dzili do rozluŸnienia zasad w tym sensie, ¿e mo¿na by³o sprzedawaæ czy zastawiaæ prawa nale¿¹ce do jednostek, np. na pokrycie zad³u- ¿enia. W Madrasie przeprowadzono to w 1855 r., w Bombaju nieco póŸniej, a w Bengalu dopiero w 1872 r. Sk¹din¹d wiadomo, ¿e ju¿ w XVIII w. w niektórych krajach indyjskich (Malabar) prawa sk³a- daj¹ce siê na w³asnoœæ zbiorow¹ znajdowa³y siê w dosyæ swobodnym obrocie. Trzeba by³o tak¿e rozwi¹zaæ problem testamentów, których tradycyjne normy nie przewidywa³y. Zasady sukcesji zosta³y rozwi- niête w 1870 r. i 1881 r. Poza tym trzeba wymieniæ ustawê o swo- bodzie religijnej (1850 r.), która chroni³a prawo do maj¹tku przy zmianie wiary lub utracie kasty. W 1856 r. uznano prawo wdów do powtórnego zam¹¿pójœcia, w 1875 r. ustalono granicê dojrza³oœci na lat 18. Podstawowym zadaniem administracji lokalnej i s¹dów by³o u³o- ¿enie stosunków w³asnoœciowych, a zatem usystematyzowanie nale¿- noœci podatkowych. W Bengalu, Biharze i Orisie ustalenia nale¿noœci poszczególnych grup rolników regulowa³ akt z 1859 r., a od 1885 r. Bengal Tenancy Act utwierdza³ prawo rajatów do uprawianej ziemi. W Bombaju prace regulacyjne ukoñczono w 1891 r., w Sindzie w 1903 r. Na obszarach ogarniêtych powstaniem regulacje mia³y pozyskaæ dla rz¹du posiadaczy ziemskich, starszyznê wioskow¹ (lata 647 1860—1873). Regulacje zasad zbioru podatku przeprowadzono w NWP w 1873 r., w Oudhu w 1876 r. Pend¿ab otrzyma³ Tenancy Act w 1868 r., a regulacje zasad w 1871 i 1877 r. Nowe zasady dla Zjednoczonych Prowincji wydano w 1901 r. W Prowincjach Central- nych uk³ad z p³ac¹cymi podatki zawierano w 1863 i 1870 r., ko- dyfikacje praw, daj¹c¹ ochronê rolnikom, przeprowadzono w 1883 i 1898 r. Celem tych regulacji by³o zwiêkszenie produkcji rolnej i wp³ywów podatkowych, pozyskanie grup wp³ywowych na wsi, lik- widacja napiêæ. Cele te^bywa³y sprzeczne ze sob¹ i tylko czêœciowo zosta³y zrealizowane. Ich realizacja zale¿a³a tak¿e od kadr urzêdni- czych. Anglicy niechêtnie podejmowali s³u¿bê w trudnych warunkach klimatycznych i na obszarach nie rokuj¹cych nadziei na rozwój. St¹d np. w Bengalu Wschodnim w rejonie Dhaki i Æittagongu na prze³omie stuleci by³o 21 urzêdników Anglików z Civil Service i 12 policjantów na 17,5 miliona mieszkañców. Finanse imperium tak¿e kontrolowano z Londynu. Rz¹d indyjski z kolei zawiadywa³ sprawami finansowymi prowincji. Od 1860 r. wprowadzono bud¿et, który jednak nie okaza³ siê dobrym rozwi¹za- niem. W³adze prowincji i administracja nie by³y zainteresowane w zwiêkszeniu dochodów, a w stolicy z kolei nie posiadano dosta- tecznych informacji o Ÿród³ach dochodów i celowoœci wydatków