Nie martwi� si�, kiedy powinno si� martwi� � mo�e by� symp- tomem choroby...

Trzeba niekiedy �przywr�ci� rozum" ta- kim zadowolonym z siebie osobom. 37. Samoaktualizacja nie jest czym� ca�kowicie og�l- nym. Zachodzi poprzez kobieco�� lub m�sko��, kt�re przewa�aj� nad tym, co og�lnoludzkie. To znaczy trzeba najpierw by� zdrow�, spe�nion� w swej kobieco�ci ko- biet� lub spe�nionym w swej m�sko�ci m�czyzn� zanim si� stanie mo�liwa og�lnoludzka Samoaktualizacja. Istnieje te� pewna liczba dowod�w na to, �e typy o r�- nej konstytucji aktualizuj� si� w nieco odmienny spo- s�b (poniewa� musz� aktualizowa� r�ne wewn�trzne ja�nie). 38. Innym prze�omowym aspektem zdrowego wzrostu osobowo�ci i pe�ni cz�owiecze�stwa jest pozbycie si� chwyt�w stosowanych przez s�abe i ma�e dziecko, aby si� przystosowa� do silnych, wielkich, pot�nych, wszyst- kowiedz�cych, podobnych bogom doros�ych. Musi ono 206 zamieni� to post�powanie na inne, samo si� sta� silnym, niezale�nym i spe�niaj�cym rol� rodzica. Wymaga to prze- de wszystkim wyzbycia si� u dziecka rozpaczliwego prag- nienia wy��cznej, ca�kowitej mi�o�ci ze strony rodzic�w i uczenia si� kocha� innych. Ono musi si� nauczy� za- spokaja� raczej w�asne potrzeby i pragnienia ni� prag- nienia rodzic�w i musi si� nauczy� zaspokaja� je samo nie polegaj�c na rodzicach, �e uczyni� to za niego. Musi zaniecha� by� dobrym ze strachu i dla zachowania ich mi�o�ci, musi by� dobrym, bo samo tego pragnie. Mu- si odkry� swe w�asne sumienie i przesta� uwa�a� swych zinternalizowanych rodzic�w za jedynych przewodnik�w etycznych. Musi od zale�no�ci przej�� do stanu odpowie- dzialno�ci i potrafi� ni� si� cieszy�. Te wszystkie techni- ki, przez kt�re s�abo�� adaptuje si� do si�y, s� konieczne dla dziecka, ale s� objawem niedojrza�o�ci i zahamowa- nia u doros�ego (1.03). Doros�y musi zast�pi� bo ja�� od- wag�. 39. Z tego punktu widzenia spo�ecze�stwo lub kultura mog� albo podsyca� wzrost, albo go powstrzymywa�. �r�d�a wzrostu i cz�owiecze�stwa znajduj� si� zasadniczo wewn�trz osoby, spo�ecze�stwo ich nie tworzy ani nie wymy�la, ono mo�e tylko dopom�c lub przeszkodzi� roz- wojowi cz�owiecze�stwa, tak jak ogrodnik mo�e pom�c lub przeszkodzi� w rozwoju krzaku r�y, ale nie mo�e spowodowa�, aby sta� si� on d�bem. Jest to prawda, cho- cia� wiemy, i� kultura jest niezb�dnym warunkiem dla samoaktualizacji samego cz�owiecze�stwa, na przyk�ad j�zyk, my�lenie abstrakcyjne, zdolno�� do mi�o�ci; ale to wszystko istnieje w formie potencjalnej w zal��ku ludz- kiej plazmy wcze�niej ni� kultura. Dzi�ki temu staje si� teoretycznie mo�liwa socjologia por�wnawcza, obejmuj�ca i przekraczaj�ca wzgl�dno�� kultury. �Lepsza" kultura zaspokaja wszystkie podsta- wowe potrzeby ludzkie i pozwala na samoaktualizacj�. Kultury �ubo�sze" tego nie czyni�. To samo sprawdza si� dla wychowania, gdy� o ile popiera ono wzrost ku sa- moaktualizacji, o tyle jest �dobrym" wychowaniem. Kiedy zaczynamy m�wi� o �dobrych" i �z�ych" kul- turach i traktowa� je raczej jako �rodek ni� cel, powstaje kwestia �przystosowania". Musimy zapyta�: �Do ja- kiego rodzaju kultury lub podkultury �dobrze przy- stosowana� osoba jest dobrze dostosowana?" Dostosowa- nie absolutnie nie musi by� synonimem zdrowia psy- chologicznego. M�. - 40. Jest to do�� paradoksalne, �e osi�gni�cie samoaktu- alizacji (w sensie autonomii) bardziej umo�liwia przekroczenie w�asnej ja�ni, samo�wiadomo�ci i samo- lubstwa; u�atwia te� osobie stopienie si� jako cz�ci z wi�ksz� ca�o�ci� homonom (8). Warunkiem pe�nej homonomii jest pe�na autonomia i odwrotnie (do pewne- go stopnia), do autonomii dochodzi si� tylko przez pozy- tywne do�wiadczenia homonomiczne (zale�no�� dziecka, nii�o��-B, troska o innych itd.). Nale�y wyr�nia� stopnie homonomii (coraz wi�ksz� dojrza�o��) i odr�nia� �nisk� homonomi�" (leku, s�abo�ci i regresji) od �wysokiej ho- monomii" (odwagi i pe�nej, niezale�nej autonomii), �nisk� nirwan�" od �wysokiej nirwany", ��czenie si� ku do�o- wi od ��czenia si� ku g�rze (170). 41. Wa�ny problem egzystencjalny wynika z faktu, �e jednostki samorealizuj�ce si� (a w momentach do�wiad- cze� szczytowych wszyscy ludzie) chwilami �yj� po- za czasem i poza �wiatem, nawet je�li g��wnie musz� �y� w �wiecie zewn�trznym. �ycie w wewn�trznym �wie- cie psychicznym (rz�dzonym prawami psychicznymi, a nie prawami zewn�trznej rzeczywisto�ci) to znaczy w �wiecie do�wiadczenia, emocji, pragnie�, obaw i nadziei, mi�o�ci, poezji, sztuki i fantazji, to co� innego ni� �ycie v/ rzeczywisto�ci nie-psychicznej i przystosowywanie si� do niej, rz�dz� bowiem ni� prawa, kt�rych cz�owiek nie ustanawia� i kt�re nie s� istotne dla jego natury, aczkol- wiek musi �y� wed�ug nich. (Ostatecznie m�g�by �y� w innych �wiatach, o czym wie ka�dy amator literatury fantastycznej.) Osoba nie l�kaj�ca si� tego wewn�trzne- go, psychicznego �wiata mo�e cieszy� si� nim tak bardzo, �e nazwie go Niebem przez kontrast z wymagaj�cym wi�- cej wysi�ku, m�cz�cym, zewn�trznie odpowiedzialnym �wiatem �rzeczywisto�ci", �wiatem walki i stara�, spra- wiedliwo�ci i krzywdy, prawdy i fa�szu. Tak jest w isto- cie, nawet je�li zdrowsza osoba mo�e r�wnie� �atwiej i ra- do�niej przystosowa� si� do �wiata �realnego" i ma lep- sze �wyczucie rzeczywisto�ci", to znaczy nie myli go z w�asnym �wiatem psychicznym. Wida� ju�, �e mieszanie tych dw�ch rzeczywisto�ci, wewn�trznej i zewn�trznej, lub wy��czanie jednej z nich ze sfery do�wiadczenia jest w du�ym stopniu patologicz- ne. Zdrowa osoba jest w stanie w��czy� je obie w swe �ycie, a wi�c nie musi z �adnej rezygnowa�, potrafi do- wolnie przechodzi� od jednej do drugiej. Zachodzi tu ta- ka sama r�nica, jak mi�dzy osob�, kt�ra odwiedza \ slumsy, a osob�, kt�ra musi w nich �y�. (Ka�dy �wiat jest slumsem, je�li nie mo�na go opu�ci�.) Wtedy to, co by�o chore, patologiczne i ,,najni�sze", staje si� do�� paradoksalnie cz�ci� najzdrowszego i �najwy�szego" aspektu natury ludzkiej