To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Ponieważ jest to wyraz obcy i nie wszystkim znany, radzimy, tak jak i SPP, stosować raczej jego polskie odpowiedniki, takie jak: widowiskowy, pokazowy. Jego nadużywanie bowiem prowadzi do błędów. Spójrzmy na dwa ostatnie cytowane przykłady. Połączenie przymiotnika spektakularny z wyrażeniem wyniki rozmów czy zjawiskiem narkomanii jest po prostu nielogiczne. 205 Szlagier, szlagierowy - Szlagierem byto spotkanie na Legii, popr.: w y darzeniem było spot kanie na Legii. - Szlagierowym wydarzeniem bytmeczw Warszawie, popr.: Interesu jacy m wydarzeniem byt mecz w Warszawie. - Dwudziesta trzecia seria spotkań miała kilka szlagierowych meczów popr.: W dwudziestej trzeciej serii spotkań byto kilka wspaniałych meczów. - Niewątpliwie szlagierem pojedynków 1/8 pucharu był wczorajszy mecz popr.: Niewątpliwie najlepszym pojedynkiem w 1/8 rozgrywek pucharowym byt wczorajszy mecz. - Prawdziwym szlagierem na miejskim rynku handlowym j e s t działając przy zakładzie sklep z częściami zamiennymi do maszyn rolniczych, popr.: Dużyr powodzeniem cieszy się sklep z częściami zamiennymi do maszyn rolniczycf - Ten sam szlagier eksportowy niemieckiego przemysłu zbrojenioweg ze stoczni w Kilonii dostarczono na Bliski Wschód, popr.: Ten sam statek cieszą cy się dużym powodzeniem w eksporcie, a wyprodukowany przt zachodnioniemiecki przemysł zbrojeniowy ze stoczni w Kilonii, dostarczono n Bliski Wschód. - Magnetofon ma szansę na to, aby stać się tegorocznym produkcyjny) szlagierem bydgoskiej Elektry, popr.: Magnetofon ma szansę na to, że z tęgi rocznych produktów bydgoskiej Elektry będzie miał największe p o w c d żeni e na rynku. Mamy tu do czynienia z dwoma jednocześnie powstałymi i ostatnio chętn używanymi neosemantyzmami. Rzeczownik szlagier jest wyrazem wieloznac nym; zapożyczony z języka niemieckiego ma w języku potocznym dwa znaczeni l) "piosenka, melodia modna w danym okresie, przeb6j" oraz 2) "nowość (IOWĘ książka, film itp.) mająca w danym czasie duże powodzenie u publiczności". W c towanych tekstach poszerzono treść pierwszej definicji wyrazu. Szlagier otrzym nowy sens "wydarzenie sezonu* na wzór przeboju sezonu, wykorzystano wi synonimiczność wyrazów szlagier i przebój. W drugim wypadku nowe znaczer słowa szlagier odpowiada potocznemu określeniu chodliwy towar. Żadne z nowych znaczeń wyrazu szlagier nie zasługuje na aprobatę. Bła1 w końcu powód, jakim jest chęć nie tyle efektownego, ile efekciarskiego podar informacji, nie uzasadnia mnożenia wyrazów wieloznacznych. Nawet w pc stawowym, poprawnym znaczeniu szlagier nie powinien być nadużywa w polszczyźnie ogólnej, gdyż należy do słownictwa potocznego. Używanie go 2 w konstrukcjach: sklep jest szlagierem jest rażąco niepoprawne. Wiodący - Będzie to temat w i o d ą c y naszego dziennika, popr.'.główny, najwa niejszy, podstawowy. - Instytut ten pełni wiodącą rolę w rozwoju radioterapii, popr. '.czołową, podstawową, zasadniczą. - Wiodącym tematem jest sprawa mieszkań dla górników, popr.: p odstawo wy m. - Ostatnią godzinę programu poświęcimy wiodącemu tematowi naszej audycji - sytuacji w Zatoce Perskiej, popr. '.najważniejszemu, zasadniczemu. - Są to teatry wiodące, popr.: czołowe, przodujące, najlepsze. - I to są wiodące tematy części informacyjnej, popr.: najważniejsze, podstawowe. - To wszystko, jeśli chodzi o tych, którzy mogą odegrać wiodącą rolę w tych mistrzostwach, popr.: zasadniczą, słowo wiodący tu zbędne. - Umasowienie kultury fizycznej i turystyki to wiodący temat plenarnego posiedzenia GKKFiT-u, popr.: g łowny, podstawowy. Mamy tu niepoprawny i niepotrzebny przymiotnik, a właściwie uprzymiotniko-wiony imiesłów, zdecydowanie potępiony przez językoznawców, a mimo to popularny (SPP, CJ). Wkradł się do polszczyzny z języka rosyjskiego, jest to bowiem kalka semantyczna przymiotnika wieduszczij. W znaczeniu, w którym się błędnie rozpowszechnia, nie nawiązuje do sensu polskiego czasownika wieść. Używanie go jako równoznacznika przymiotników czołowy, gtówny, podstawowy, przodujący, kierowniczy, przewodni, zasadniczy, najważniejszy nie ma żadnego uzasadnienia. Przy takiej różnorodności określeń bliskoznacznych wyraz wiodący jest niepotrzebny. Wyartykułować, wyartykułowanie - Mnie się wydaje, że nie wyartykułował tego profesor tak, jak chyba chciał to zrobić, popr.: niepowiedział, nieprzekazat. - Muszę te same oceny wyartykułować co pan J. G. z Gdańska, popr.: sformułować, przekazać, przedstawić. - Wszystkie te argumenty ja już gdzieś kiedyś napisałem, już je wyartyku -t o wał e m, popr.: sformułowałem, przedstawiłem, wypowiedziałem. - Nasza opinia o tym filmie może hyc w y ar ty k ulewana już teraz, popr.: przestawiona lub prościej Możemy wypowiedzieć naszą opinię już teraz. - Być może moi czytelnicy więcej ode mnie wiedzą o świecie, ale interesuje ich wyartykułowanie tego, czego sami nie potrafią lub nie chcą sobie powiedzieć. Wyartykułowanie to moja rola, popr.: pokazani e, sformułowanie. - Wówczas chyba po raz pierwszy została tak mocno wyartykułowana nieufność wobec władzy, popr.'.okazana, przedstawiona. Modny ostatnio neologizm znaczeniowy wyartykułować, a także utworzony od niego rzeczownik wyartykułowanie, został zapożyczony z terminologii specjalistycznej. Jego sens dość swobodnie nawiązuje do wąskiego znaczenia językoznawcze- 207 go terminu "wykonywać za pomocą narządów mowy ruchy powodujące powstawanie głosek, wymawianie głosek". W znaczeniu przenośnym "formułować, wypowiadać, przedstawiać- pojawia się od dość dawna w stylu naukowym; teraz czasownik ten wkroczył niepotrzebnie do polszczyzny ogólnej. Ze względu na jego książkowy charakter używa się go, by dobitniej wyrażać wagę przekazywanych sądów. Należy się jednak wystrzegać tego wyrazu. Przesadnie wyszukany, źle harmonizuje z kontekstem, ponadto jego treść jest niejasna, zbyt ogólnikowa. Sprzyja to powstawaniu niepoprawnych, niezrozumiałych wypowiedzi, jak np.: Pokażę to państwu, rysując tutaj nie artykułowane prawie plamy. Chodziło chyba o mało widoczne, nieokreślone plamy. Nawiązanie w tytule do określenia wiodąca kolekcja modnych wyrazów jest przewrotne. Nie radzimy stosować omówionych w tym rozdziale słów, przeciwnie, namawiamy do tego, by ograniczyć ich użycie wyłącznie do sytuacji, w których będą mogły się pojawić w swym podstawowym znaczeniu. Zalecamy też dużą ostrożność w używaniu wyrazów obcego pochodzenia. Omówione powyżej modne słowa to przede wszystkim zapożyczenia, często książkowe, o wyraźnym naukowym lub intelektualnym nacechowaniu. Niedokładna znajomość ich znaczeń oraz szybkie szerzenie się wyrazów modnych prowadzą do tego, że tracimy wyczucie, kiedy możemy je stosować. Stają się wieloznaczne i nieprecyzyjne, ich ogólnikowy charakter wpływa niekorzystnie na zrozumiałość wypowiedzi, a posługując się nimi bez zastanowienia, popełniamy wiele błędów