To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Po jego zgonie książę głogowski Konrad19 wiedząc, że Henryk IV przeznaczył go na dziedzica i następcę na księstwie wrocławskim, przybył do Wrocławia w nadziei, że spokojnie, bez rywala obejmie księstwo wrocławskie. Ale kiedy zarówno niektórzy rycerze, jak i mieszczanie wrocławscy patrzyli z wielką niechęcią na jego panowanie, dlatego że był skłonny do waśni i kłótni i mało prawdomówny, a inni popierali go, wskutek nieporozumień i sporów zanosiło się już na bunt. Wtedy przybył wezwany przez większą i rozsądniejszą część rycerzy i mieszczan wrocławskich Henryk legnicki, syn Bolesława Srogiego Rogatki, cieszący się większym poważaniem wśród książąt śląskich ze względu na wielkie zalety charakteru i zmusił rodzonego stryja, Konrada głogowskiego, który już przez jakiś czas dzierżył księstwo wrocławskie, do ustąpienia z Wrocławia. Książę zaś głogowski Konrad obawiając się, żeby go Henryk legnicki nie uwięził, opuścił miasto Wrocław przez jedną bramę, podczas gdy przez drugą, witany przez rycerzy i mieszczan, którzy mu wyszli naprzeciw, wjeżdżał Henryk legnicki, który został następcą w księstwie wrocławskim dzięki przychylności rycerzy i mieszczan20. Przez jakiś czas sprawował nad nim spokojnie pełną władzę, ale niedługo, z powodu spisków, jakie knuł przeciwko niemu książę głogowski Konrad z powodu swego wypędzenia. Księstwo krakowskie po ustąpieniu zeń stojących tu załogą rycerzy Henryka IV wrocławskiego, objął Przemysł wielkopolski. Nie zdołał natomiast 16 O śmierci ks. Henryka IV wskutek zadanej mu trucizny relacjonują: R. krak. (mylnie pod 1291 r.) i Kron. książąt pol., MPH, t. II, s. 852, t. III, s. 500. Czy choroba ks. trwała tak długo — nie wiadomo. Bp Tomasz II nie jest wymieniony w testamencie, o jego roli zob. u R. Gródeckiego [w:] Hist. Śląska, t. I, s. 322 n., u J. Dąbrowskiego, tamże, s. 329. Testament ks. jest znany tylko z kopii, zob. Stenzel, Urkb., nr 251 — Długosz go nie znał, miał tylko wiadomości z kronik. Zapis Wrocławia na rzecz Henryka I (nie Konrada), ks. głogowskiego jest potwierdzony w testamencie, w Kron. książąt pol. (MPH, t. III, s. 502), a zapis ziemi krak. i sandomierskiej na rzecz ks. Przemysła II — tamże. 17 Zob. omówienie testamentu u J. Dąbrowskiego, l.c. 18 Są rozbieżności co do daty śmierci ks. Henryka IV, zebrał je Semkowicz w Rozbiorze, s. 311. Właściwa data jest 23 VI 1290 r. podana w R. wrocł. większym, a za nim w innych źródłach śląskich, MPH, t. III, s. 688, 697, 702. 19 Wymieniony już wyżej Henryk I (III) (stale u Długosza mylnie za Kron. książąt pol. zwany Konradem), ks. wrocł., głogowski, szprotawski, ścinawski, itd., wielkopolski w 1306 r., zm. 9 XII 1309 r. 20 Opowiadanie za Kron. książąt pol., l.c., nieco poszerzone, odpowiada prawdzie. Zob. omówienie nowego podziału Śląska u J. Dąbrowskiego [w:] Hist. Śląska, t. I, s. 331 n. opanować księstwa sandomierskiego, ponieważ dzięki poparciu rycerzy sandomierskich zajął je wcześniej książę kujawski Władysław Łokietek21. Wdowa po Henryku IV Matylda po wypłaceniu jej posagu udaje się z Wrocławia do swego ojca Ottona Długiego. Służąc Panu w stanie wdowim umiera i zostaje pochowana w klasztorze w Lenin22. Książę węgierski Andrzej, uchodząc przed zasadzkami króla Władysława, udaje się najpierw do swojej ciotki Kunegundy, zakonnicy w klasztorze sądeckim. Otrzymawszy potem dobra Chroberz, zostaje tam utopiony przez przekupionych przez brata Węgrów. Chociaż Kunegunda mogła mu przywrócić życie, po otrzymaniu napomnienia z nieba nie chciała tego uczynić z trzech powodów. Król węgierski Władysław wskutek donosu powziął podejrzenie przeciw poprzestającemu dotychczas na tytule książęcym rodzonemu bratu Andrzejowi23, że zabiega o tron królewski. A ponieważ głęboka do niego [sc. Władysława] niechęć wielmożów węgierskich z powodu jego zbrodniczych występków i znana chęć wprowadzenia na tron królewski brata Andrzeja, w razie wypędzenia lub uwięzienia brata [Władysława] czyniły prawdopodobnym podejrzenie i donos, nasyła nań skrycie zbirów, aby go zgładzili. Andrzej dowiedziawszy się o tym niebezpieczeństwie, ponieważ nie znajdował na Węgrzech miejsca, gdzie by mógł żyć bezpieczny od zasa- 21 Przemysł II wielkopolski był w Krakowie od lipca do pol. września 1290 r. (po raz ostatni). Łokietek zaś opanował ziemię sandomierską, jak podają R. małopolskie, MPH, t. III, s. 852, 879. Zob. E. Długopolski, Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951, s. 11