To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Dla odróżnienia od stryja o tym samym imieniu, Francois Cou-perin zwany jest „Le Grand", czyli „Wielkim", bowiem naj-świetniej reprezentuje geniusz muzyczny rodziny. Edukacją muzyczną chłopca zajął się najpierw ojciec, następnie gry na organach uczył go J.-D. Thomelin. W 1685 objął Couperin stanowisko organisty kościoła w St.-Gervais, które piastował do śmierci. W 1688 powierzono mu także funkcję organisty kaplicy królewskiej wraz >z tytułem „królewskiego organisty". Cieszył się szczególnymi łaskami króla, często brał więc udział w koncertach na dworze, został nauczycielem królewskich dzieci. W 1717 otrzymał tytuł „Ordinaire de la mu-siąue de la chambre du Roi". Couperin w krótkim czasie zajął 221 C owe 11 wysoką i zaszczytną pozycję wśród współczesnych mu muzyków francuskich, zdobywając uznanie jako doskonały wykonawca — organista i klawesynista — nauczyciel ł kompozytor, na którego dorobek złożyły się utwory wokalno-instrumental-ne — przede wszystkim kościelne (motety) — kameralne i klawesynowe. W historii muzyki „klawiszowej" twórczość Couperina zajmuje miejsce poczesne pomiędzy A. Corellim i J. S. Bachem. W 1716 opublikował Couperin dzieło pt. L,'Art de Toucher le Cla-vecin (Sztuka gry na klawesynie). Zawarł w nim wskazówki dotyczące palcowania, sposobów wydobycia dźwięku, wykonywania ozdobników. Pozostawił 230 miniatur klawesynowych, ujętych w cztery księgi (1713, 1717, 1722, 1730). Większość ma tytuły opisowe; są to prawdziwe miniaturowe poematy dźwiękowe, mistrzowskie, pełne wdzięku i dowcipu. Ostatnim, choć bynajmniej nie najmniej ważnym dziełem w twórczości Couperina są kompozycje kameralne: sonaty trio-we (forma pierwszy raz przeniesiona z Włoch do muzyki francuskiej) oraz koncerty. Z koncertami Couperina sprawa nie jest zupełnie jasna. Wydaje się bowiem, że kompozytor pisząc je, nie miał na myśli określonego składu instrumentów. Wyraził się o nich następująco: „Nadają się nie tylko na klawesyn, lecz także na skrzypce, flet, obój, wiolę i fagot". W przedmowie do wydania Czterech koncertów królewskich wyjaśnił, że napisał je „na małe koncerty kameralne, na które Ludwik XIV zwykł mnie zapraszać w każdą niemal niedzielą przez cały rok". Zalecenia wykonawcze Couperina były zresztą bardzo elastyczne; przy okazji wydania Les Gouts-Reunis ou Les Nouveaux Concerts stwierdził, że koncerty te mogą być wykonywane przez „wszelkiego rodzaju instrumenty muzyczne". W naszych czasach pianista Alfred Cortot prezentował te utwory z kameralną orkiestrą. Pod względem formalnym nazwa „koncerty" nie pokrywa ślą tu z późniejszym znaczeniem tego terminu: koncerty Couperina są suitami. , • •.-•.....• ch HENRY DIXON COWELL *11 III 1897, Menlo Park (Kalifornia); flO XII 1965, Shady Hill (N. Jonk) Kompozytor i pianista amerykański. Studiował u Seegera ł Woodmana. Wiele koncertował jako pianista w Ameryce i Europie, rok 1931 spędził w Berlinie na studiowaniu muzykologii pod kierunkiem E. Hornbostela. Następnego roku razem C ów e II z L. Thereminem skonstruował instrument zwany rytmlko-nem. który umożliwiał jednoczesność 16 różnych rytmów. Zainteresowanie problematyką rytmiczną nie wyczerpywało twórczych poszukiwań Cowella. Ich terenem była także sfera środków dźwiękowych; Cowell jest odkrywcą techniki zwanej „tonę clusters", tj. techniki fortepianowej polegającej na wydobywaniu dźwięków przez naciskanie klawiatury tyleż palcami, co dłonią, łokciem, przedramieniem. Dopiero w wiele lat później technika ta została przeniesiona przez innych kompozytorów do muzyki orkiestrowej jako operowanie jednolitymi „plamami" czy „pasmami" dźwiękowymi. Cowell rozwijał żywą działalność jako krytyk muzyczny wielu czasopism amerykańskich, jest autorem kilku książek, w tym biografii Ch. Ivesa. Ważniejsze kompozycje orkiestrowe: 20 symfonii (1918—65), Communlcation 1920, Vestlges 1924, Some Musie 1927, Koncert fortepianowy 1929, Synchrony 1930, TUJO Appostitions 1931, Rhythmicana na rytmikon i orkiestrę 1931, Reel 1933, Four Continuatlons 1934, Tales from the Countryside 1941, United Musie 1947, Koncert na perkusję i orkiestrę 1958; fortepianowe (z zastosowaniem „tonę clusters"): Amiable Conversation, Fabric, Dynamie Motlon, Advertlsement; balety: The Buildlng of Banba 1922, Atlantls 1926; opera O'Hlgglns of Chile 1949. Cowell napisał ok. 1000 utworów (wiele na orkiestrę kameralną, pieśni, kantaty, kompozycje chóralne, fortepianowe). ch Koncert na perkusją i orkiestrę (1958) należy do wielkiej serii utworów kompozytora, której dominującą cechą jest wyzyskanie perkusji jako instrumentarium nadrzędnego (tak jak np. w XI czy XIII Symfonii Cowella). W tym utworze perkusja nie tylko prowadzi całą akcję muzyczną, ale nawet sprawia, że rola średniej wielkości orkiestry ograniczona bywa do towarzyszenia zespołowi perkusyjnemu. Cowell nawiązuje tu do XVIII-wiecznych concerti grossi; w ramach tej idei pojedyncze instrumenty czy niekiedy grupy instrumentów przeciwstawiają się towarzyszącej i konkurującej z nimi orkiestrze, tworząc stałe alternacje perkusji i towarzyszącego zespołu. Sekcja perkusyjna składa się z 16 różnych instrumentów (aż 8 kotłów, ksylofon, dzwonki, wibrafony, gongi, marimby, 8 tom-tomów itp.). Części Koncertu — klasyczne: I — Allegro moderato. Presto. Tempo primo; II — Allegretto quasi andante; III -r- Moderato con moto. Instrumenty perkusyjne traktowane są tematycznie, solistycz-nie i po wirtuozowsku, w sensie tradycyjnego wirtuozostwa, ujętego w rytm i metrum, często neoklasycznego