To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Podczas gdy Grotius stworzył teoretyczne podstawy prawa międzynarodowego, praktykę wyrosłej na jego gruncie sztuki dyplomatycznej Xvii w., określanej mianem systemu francuskiego, kodyfikowali dla potrzeb praktycznych europejskich służb zagranicznych Francuz de Callieres oraz Holendrzy de Wicquefort i van Bynkershoek. Szczególnie trwałe miejsce w historii organizacji dyplomacji zajmują dzieła Wicqueforta - L'Ambassadeur et ses fonctions oraz Callieresa - De la maniere de negocier avec les souverains. Wreszcie do rozwoju myśli europejskiej Xvii w. pewien dorobek teoretyczny włożyło skrajne skrzydło rewolucji angielskiej. Niewątpliwie dorobek ten z punktu widzenia doskonałości rzemiosła pisarskiego, logicznej siły argumentów czy erudycji autorów nie może stanąć w jednym szeregu z tytanami ówczesnej myśli filozoficznej i politycznej. Waga jego polega jednak na tym, że odzwierciedlał on, tak jak ongiś publicystyka i prawodawstwo wojny chłopskiej w Niemczech, dążenia najbardziej wyzyskiwanych klas społeczeństwa - chłopstwa i biedoty miejskiej. Wyrazicielami interesów tych grup społecznych byli, jak wiadomo, diggerzy, ich zaś czołowym publicystą Gerard Winstanley. Swe kredo polityczne wyłożył Winstanley już w 1649 r. przed Radą Wojenną, oświadczając: "Wiemy, że Anglia może być wolną republiką dopiero wtedy, gdy ubogie rzesze będą mogły swobodnie uprawiać ziemię i czerpać z niej dochody (...) Władzy królewskiej nie uda się obalić tak długo, jak długo spoczywa ona w rękach rządzących nami feudalnych lordów". "Wilhelm Zdobywca i jego następcy - pisał mniej radykalny Overton, leveller - uczynili książętami, hrabiami i lordami swych towarzyszy - rozbójników, łajdaków i złodziei (...) precz z ich przywłaszczoną władzą!" Klasowe podejście do zagadnień społecznych i politycznych widoczne jest w dziele Winstanleya "The Law of Freedom in a Platform" (1652Ď). Na początku istnienia społeczności ludzkiej ziemia z woli Boga była - według Winstanleya - wspólnym dobrem wszystkich. Ale wraz z pojawieniem się własności prywatnej ziemi i w ogóle wszystkiego, powstały nienawiści między ludźmi i początek wszelkiego zła - wojen, ucisku, nędzy. Taki stan rzeczy jest nie do zniesienia, Winstanley wzywa więc Cromwella, któremu dedykował pracę, by zniósł własność ziemi. We wspomnianym dziele głosi więc Winstanley utopijny komunizm agrarny. Państwo winno być demokratyczną republiką agrarną, w której obowiązywałyby zasady planowania w dziedzinie przemysłu i handlu, powszechne prawo wyborcze, a także coś w rodzaju ubezpieczeń społecznych - bezpłatna opieka lekarska dla ubogich. Szczytem wreszcie nowej utopii winstanleyowskiej miałoby być obowiązywanie zasady - każdemu według jego potrzeb. Winstanley był też jednym z głównych autorów "A Declaration from the Poor oppressed People of England" z 26 Iv 1649 r. Do idei głoszonych przez Winstanleya nawiązywali niewątpliwie kwakrzy, sekta religijna założona przez George'a Foxa ok.1649 r. Śladami Winstanleya poszedł także kaznodzieja sekty baptystów John Bunyan (1628-1688Ď), autor słynnej książki Pilgrim's Progress (1678Ď), wieloletni więzień restauracji, który ostro potępiał wyzysk pracy jednego człowieka przez drugiego. Poglądy levellerów wyłożył John Lilburne (ok. 1614-1657Ď) w England's Birthright (1645Ď), gdzie zażądał równości dla wszystkich wobec prawa, wolności słowa, handlu, powszechnego prawa wyborczego, atakował przy tym faktyczne i formalne prawa feudalizmu. Głosił więc raczej zmiany ustrojowe niż jakąś radykalną rewolucję społeczną, będąc wyrazicielem interesów uboższej szlachty i yeomenów. Osobną wybitną pozycję wśród pisarzy politycznych Anglii epoki rewolucji i protektoratu zajmuje James Harrington (1611-1677Ď), autor ciekawego i głębokiego dzieła Oceana (1656Ď), mającego formę powieści politycznej, podobnie jak ongiś Utopia Morusa. Harrington wychodził z założenia, iż własność jest twórcą i podstawą wszelkiej władzy. Przeprowadzając klasową analizę zjawiska, uzależniał całe życie polityczne, ustrojowe i kościelne w państwie od podziału dóbr materialnych, tak zwanego bilansu własności. Analiza dzieła Harringtona prowadzi do wniosku, że poglądy jego były wyrazem interesów upper gentry i burżuazji, i miały stanowić wskazówki, jak utrzymać władzę wobec zakusów reakcji stuartowskiej oraz niebezpieczeństwa radykalnych wystąpień ludowych. Charakterystycznym dla omawianej epoki zjawiskiem w życiu politycznym Europy była prasa wywodząca się z Xvi-wiecznych rękopiśmiennych awiz, tj. gazet pisanych. Od zarania następnego stulecia datują się początki prasy drukowanej, ukazującej się przeważnie nieregularnie, później periodycznie (np. co tydzień). W drugiej połowie wieku pojawiły się już dzienniki. Z prasy europejskiej wymienić trzeba przede wszystkim następujące gazety: niemiecką - "Avise, Relation oder Zeitung" (od 1609 r.), holenderską "Nieuwe Tijdingen" (od 1616 r.), angielską - "The Weekly News" (od 1622 r.) i przede wszystkim francuską - "La Gazette" (od 1631 r.), późniejszą "La Gazette de France". Dość wcześnie, bo w roku 1661, powstała pierwsza polska gazeta "Merkuriusz Polski Ordynaryjny", lecz żywot jej był krótki, trwał bowiem zaledwie pół roku. Genezy prasy nie należy ograniczać tylko do stale rosnącej wśród społeczeństw potrzeby otrzymywania informacji o aktualnych wydarzeniach i sprawach. Narodziny prasy związane były również jak najbardziej z potrzebą publicznego wyrażania poglądów i idei, publicznej walki politycznej. W tym charakterze prasa służyła również grupom politycznym i społecznym stając się często z jednej strony orężem walki przeciw feudalnym porządkom społecznym, przeciw absolutyzmowi, z drugiej znowu strony reprezentując nierzadko interesy tegoż absolutyzmu. Empiryzm galileuszowskiŃ i racjonalizm kartezjańskiŃ - początek nowejŃ epoki w filozofii Niezwykle bogato zapisał się wiek Xvii w dziejach myśli filozoficznej