To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

: ©twieranych drzwi, kroków na korytarzu, na schodach, rozpoznawanie pomieszczeń na podstawie dochodzących dźwięków /kuchni. biura, klasy, sali gimnastycznej, pływalni/; -węchu - rozróżnianie zapachów i na tej podstawie wnioskowanie o znajdujących się w pobliżu pomieszcze- niach, przykładowo: kuchni, apteki, pływalni, warsztatu, ośrodka zdrowia, szatni; -kinestetycznego - rozróżnianie, czy idzie się w górę, czy w dół, czy po prostej drodze, czy pochy- łej. Chodzenie z przewodnikieip: - sposoby trzymania przewodnika, - pozycja osoby niewidomej, - zmiana kierunku poruszania się o 180°, - przechodzenie przez wąskie przejścia* - zmiana trzymanej ręki przewodnika, - przechodzenie przez drzwi i ich zamykanie, - wchodzenie i schodzenie po schodach, - siadanie na krześle w różnych sytuacjach krzesło przy atole, stojące luźno, rzędem, np. na widowni/. Sposoby bezpiecznego poruszania się niewidomego bez laski: - zabezpieczenie przedramieniem górnych części ciała, - zabezpieczenie przedramieniem środkowych części ciała, - zabezpieczenie górnych i środkowych części ciała. Sposoby służące niewidomemu do określania własnego położenia: •» dotykowe określanie własnego położenia względem otaczają- cych przedmiotów, - ustawianie się prostopadłe względem jakiegoś przedmiotu 1 obieranie kierunku marszu, - ustawiania się równoległe względem jakiegoś przedmiotu i ustalanie kierunku marszu, - sposoby systematycznego, poznawania nowego pomieszczenia, - dokładne poznawani© swojej klasy, pokoju w internacie, swojego mieszkania i stopniowo coraz dalszego otoczenia. Nauka zwrotów o 90, 180 i 360°, w prawą i lewą stronę. Nauka chodzenia po prostej. Sposoby znajdowania upuszczonych przedmiotów. Klasy IV, V, VI Poznawanie nowych pojęa; - dokładne poznanie i posługiwanie się kierunkami świata - 244 - /północ, południe, wschód, zachódspółnoco-wschóds północo- zachód, południo-wschód, południo-zachód/, - pojęcia dotyczące posługiwania się laską /po przekątnej, ukośnie, na środku, łuk, równolegle, proatopadlespłaszczy- zna strzałkowa, płaszczyzna czołowa, linia środkowa ciała, "laska skrócona" i inne/, - pojęcia określające trasę marszu /kierunki świata, po kwa- dracie, prostokącie, trójkącie, w linii prostej, na prawo, na lewo, równolegle, prostopadle, przecinające się., prze- ciwległe/. Ćwiczenia zmysłów; - wykorzystywanie pozostałych zmysłów w celu pozndwania oto- czenia, ustalania punktów i wskasówek orientacyjnych, - ćwiczenia dotyczące posługiwania się laską /odgłosy wyde-' wane przez laskę, rozróżnianie przez dotyk laską faktur i rodzaju materiału, interpretacja bodźców kinestetyeznych, rozwijanie pamięci kinestetycznej/. Powtórzenie i doskonalenie technik chodzenia z przewodnikiem Umiejętność posługiwania się długa laską: - typy lasek, i- poznanie swojej laski /wymiary, nomenklatura, konserwacja/, - inne sposoby poruszania się, - technika diagonalna, - dotykowe określanie z pomocą laski własnego położenia w stosunku do otoczenia, - chodzenie z przewodnikiem i z laską, - umieszczanie laski, gdy chwilowo nie jest potrzebna,np.: w kawiarni, w pociągu, u znajomych, - dotykanie i badanie przedmiotów, np,: szukanie klamki,nis- kich przedmiotów, - technika dotykowa. Posługiwanie się mapami wypukłymi* modelami, mapami dźwięko- wymi, rysunkiem wypukłym. Samodzielne chodzenie po bezpiecznym terenie, iswracanie się o pomoc i umiejętnośd korzystania z niej. odmawianie proponowanej pomocy. - 245 - Klasy VII, Viii Powtórzenie i udoskonalenie znanych technik chodzenia z laską, z przewodnikiem,jednocześnie z laską i z przewodnikiem. Zwiększenie zakresu pojęć przestrzennych: - dotyczących miasta /nazwy dzielnic, ulic, placów, dwor- ców, numeracja parzysta, nieparzysta i in., - dotyczących komunikacji /numeracja autobusów, tramwajów, trolejbusów, jezdnia jednokierunkowa, jezdnia dwukierun- kowa, jezdnia kilkupasraowa, zasady przepisów drogowych/. Ćwiczenia zmysłów: - rozróżnianie, za pomocą dotyku laską, rodzaju podłoża/as- falt, płyty chodnikowe, parkiet, wykładzina i in./, - interpretacja ruchu ulicznego, - znajdowanie tzw. cieni dźwięku, - obserwowanie trasy autobusu i innych środków komunikacji /czy na trasie są zakręty, wiadukty,ozy jezdnia jest pro- sta, czy pochyła, w dół czy w górę/, - odnajdywanie sklepów i innych pomieszczeń po charaktery- stycznym zapachu /cukierni, kawiarni, piekarni, apteki itp./. Posługiwanie się mapami oraz wykonywanie równego rodaaju map