To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

Jedną z form takiej działalności, w trakcie której dziecko wykonuje określone czynności, jest zabawa. O jej znaczeniu dla rozwoju dziecka z wadą słuchu możemy się przekonać obserwując jego zachowanie w czasie zabawy. W zabawie uwidoczniają się możliwości dziecka. Stanowią one jak gdyby spojrzenie w przyszłość. W zabawie dziecko bywa silniejsze, lepsze, bardziej bystre i domyślne aniżeli w wielu codziennych sytuacjach. Zabawa rozwija w dziecku nawyki obcowania z ludźmi i zdolność nawiązywania z nimi kontaktów. Poza tym dziecko, grając określoną rolę w zabawie, przyswaja sobie niezbędne normy postępowania. Zabawa wpływa nie tylko na rozwój osobowości, rozwija także poszczególne procesy poznawcze i mowę dziecka. Wymaga ona od dziecka mobilizacji wszystkich sił i możliwości fizycznych i umysłowych. Jeżeli dziecko pozbawione jest możliwości bawienia się z rówieśnikami, rodzice powinni stać się partnerami do zabawy. Możemy w ten sposób dać radość dziecku chroniąc je przed opóźnieniem w jego rozwoju. Bawiąc się z dzieckiem rozwijamy i wzbogacamy treść zabaw tematycznych. W początkowym etapie dziecko odzwierciedla te treści, które związane są z samoobsługą, przygotowaniem posiłków, a następnie ról ludzi dorosłych (kierowcy, lekarza, sprzedawcy itp.). Później pojawiają się zabawy w wojnę, kosmos itp. Rozwój zabaw tematycznych w większości uwarunkowany jest oddziaływaniem osób dorosłych. Jeśli rodzice zamierzają przygotować dziecko z wadą słuchu do odgrywania różnych ról, powinni w czasie codziennych spacerów zwrócić uwagę dziecka na pracę ludzi, np. na poczcie, w sklepie, w przychodni zdrowia. W ten sposób możemy pomóc dziecku w zrozumieniu różnic związanych z odgrywaniem ról przez poszczególnych członków społeczeństwa. Pamiętajmy jednak, iż nie wystarczy, aby dziecko z wadą słuchu bawiło się. Należy je jeszcze nauczyć się bawić. W zabawie należy rozwijać w dziecku samodzielność, uczyć je korzystania z zabawek i umiejętności bawienia się nimi. Bawiąc się z dzieckiem zapoznajemy je z przedmiotami i ich przeznaczeniem. W takiej wspólnej działalności dorośli organizują działania dziecka według wzorca, a zatem realizują funkcje zachęty i kontroli przebiegu urzeczywistniania i kształtowania tych działań (D. B. Elkonin 1984). Jak już wspomniano, bardzo ważną rolę w rozwoju dziecka odgrywają zabawy tematyczne. Zabawy te nie tylko wychowują, ale także rozwijają mowę i myślenie dziecka. Tego typu zabawy mają charakter odtwórczy lub twórczy. W zabawie tematycznej odtwórczej dzieci próbują odtwarzać sytuację, którą obserwowały w rzeczywistości. Natomiast w zabawie tematycznej twórczej, dzieci wykorzystują sytuacje (akcje, rozmowy z życia), z których tworzą różne nowe formy zabawy. W miarę rozwoju czynności umysłowych, zwłaszcza wyobraźni, następuje przejście od zainteresowania tematyczną zabawą odtwórczą do zabawy o charakterze twórczym. E. B. Hurlock (1985) twierdzi, iż»zabawa tematyczna pojawia się około 2. roku życia, gdy dzieci bawią się swoimi zabawkami, tak jakby to byli prawdziwi ludzie lub zwierzęta. W miarę rozwoju intelektualnego zabawy tematyczne stają się bardziej złożone. Na przykład zamiast kołysać lalkę, jakby to było niemowlę, dzieci naśladują takie czynności opiekowania się niemowlęciem, jak karmienie lub kąpanie czy wożenie w wózku. Dzieci słyszące bardzo często w zabawach tematycznych nadają przypadkowym przedmiotom określone przeznaczenie (np. ołówek wykorzystują jako termometr). W przypadku dzieci z wadą słuchu dla rozwiązania takich sytuacji niezbędna jest pomoc osoby dorosłej. Dopiero stopniowo przyswajając sobie pewne sposoby w zabawie, będą w przyszłości same szukały rozwiązań. Chętniej będą także kontynuowały rozpoczętą zabawę. Również bawiąc się z dzieckiem takimi samymi zabawkami, rodzice powinni w różny sposób je wykorzystywać, np. jednego dnia ubierają lalkę i przygotowują ją do spaceru, następnego dnia karmią ją i układają do snu, innym razem kąpią i piorą jej odzież. W ten sposób przygotowujemy dziecko do samodzielnego wykonywania określonych czynności w zabawie tematycznej. Jednocześnie rodzice powinni pamiętać o tym, żeby zabawa nie była podporządkowana nauce mowy. W tej sytuacji nauczanie mowy powinno odgrywać drugorzędną rolę. Dlatego też na początku należy dziecku pokazać sposób zabawy. Jeżeli dziecku zabawa się spodoba i chętnie będzie w niej uczestniczyło, to korzystając z jego pozytywnego nastawienia można je pobudzać do mówienia. Pamiętajmy, że zabawa powinna pomóc dziecku w zrozumieniu znaczenia słów. Same słowa, kiedy dziecko nie zna jeszcze treści zabawy, nie pomagają w jej zrozumieniu. Taki sposób postępowania - oddzielający słowa od czynności - nie sprzyja rozwojowi zainteresowań ani mową, ani zabawą. Nie wzbogaca też doświadczeń życiowych dziecka z wadą słuchu. 2.2.7. Miłość rodzicielska wobec dzieci z wadą słuchu Rodzice, zapytani o to, jakim chcieliby widzieć w przyszłości ich dziecko, odpowiadają: "dobre", "uczuciowe", "mądre" itp. Co należy zrobić, żeby dziecko stało się takie? Przede wszystkim należy je kochać. Stwierdzenie to wydaje się banalne, bowiem na ogół wszyscy rodzice kochają swoje dzieci. Czy tak jest? Jeżeli dzieci cieszą nas, my nie ograniczamy swojej miłości. Bywa jednak tak, iż kłopoty i trudności, z jakimi stykamy się w czasie rozwoju dziecka, osłabiają nasze uczucia nasycone brakiem cierpliwości i wytrwałości. Psycholodzy i pedagodzy stwierdzają, iż dzieci, wychowywane w atmosferze miłości osób bliskich, ujawniają pozytywne cechy osobowości. Natomiast te dzieci, które nie otrzymały ciepła ze strony rodziców, mają skłonność do zamykania się, izolacji, a także złośliwości. Cechy te nie są więc charakterystyczne tylko dla dzieci z wadą słuchu, z czym spotykamy się w literaturze surdopsychologicznej. Przypisywane dziecku z wadą słuchu nieufność do ludzi, agresywność i brak uczuć wyższych nie są cechami wynikającymi z defektu spowodowanego uszkodzeniem analizatora słuchowego i braku kontaktu słownego. Są one efektem nieprawidłowego postępowania w wychowaniu i braku ciepła okazywanego im w życiu codziennym. Rodzice powinni dążyć do stworzenia atmosfery kształtującej w dziecku poczucie wiary w siebie, atmosfery radości. Jeżeli pochwalimy dziecko, okażemy mu swoje zadowolenie, będzie ono starało się wykonać tę samą czynność w podobny sposób, żeby ponownie odczuć ciepło wyrażone uczuciem radości. Okazując dziecku swoje zadowolenie możemy rozwinąć w nim pożądane cechy. Oczywiście nie należy też pomijać nagan. Pochwała rozwija w dziecku poczucie pewności i wiary w swoje możliwości, nagana zaś wyzwala w dziecku poczucie wstydu