To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Ponadto wiele uwagi poświęcono agresji u zwierząt w nadziei, że pozwoli to lepiej zrozumieć agresję u ludzi. W tym podrozdziale dokonamy przeglądu kilku teorii, które zaproponowano dla wyjaśnienia agresywnego zachowania. Agresja jakoŃ tendencja wrodzona W swym słynnym eseju pod tytułem "Leviathan" Hobbes dowodził, że ludzie są z natury samolubni, brutalni i okrutni dla innych ludzi. Wyraził on tę koncepcję za pomocą krótkiej sentencji: "Homo homini lupus" (Człowiek człowiekowi wilkiem). * * * Jakie Nasze Zdolności Mogą Obracać Się Na Naszą Niekorzyść? Pamięć Pozwala nam: - odnosić korzyści z dawnych błędów, - tworzyć złożone pojęcia i posługiwać się nimi, - wiązać teraźniejszość z przeszłością, - odróżniać nowe zdarzenia od przeżywanych uprzednio. Lecz może także powodować, że: - żywimy urazy, cierpimy wskutek dawnych konfliktów i minionych traumatycznych zdarzeń, - nasze zachowania tracą spontaniczność z powodu zobowiązań i obowiązków, - dotkliwie odczuwamy wyrzuty sumienia lub poniesioną stratę. Poczucie czasu Pozwala nam: - tworzyć historię i kształtować świadomość ciągłości swego "ja", - wiązać obecne zachowanie z przyszłością, odróżniać to, co przemijające od tego, co co trwałe. Lecz może także powodować, że: - obawiamy się zmian, żyjemy przeszłością, mamy poczucie winy, - boimy się nieznanej przyszłości, ogarnia nas nieokreślony lęk, - odczuwamy rozczarowanie wskutek niespełnionych oczekiwań, - koncentrujemy się na przeszłości lub przyszłości, ignorując teraźniejszość. Zdolność kojarznia elementów i wnioskowania o nie widzialnych zdarzeniach: Pozwala nam: - tworzyć, wyobrażać sobie zdarzenia nie objęte własnym doświadczeniem, - uogólniać na podstawie częściowych danych, - konstruować teorie, hipotezy. Lecz może także powodować, że: - kształtujemy negatywne, kalekie skojarzenia, - spostrzegamy błędnie siebie lub innych, - przyjmujemy stereotypowy i urojeniowy sposób myślenia. Spostrzeganie możliwości wyboru Pozwala nam: - nie być uzależnionym od bodźców, być niezależnym, - spostrzegać siebie samych jako osoby odpowiedzialne, - mieć nadzieję, budować dla przyszłości, Lecz może także powodować, że: - przeżywamy konflikty, niezdecydowanie, - cierpimy wskutek niezdolności podjęcia działania, gdy działanie jest niezbędne. Odpowiedzialność, samoocena Pozwala nam: - być dumnym z osiągnięć, - odkładać na później gratyfikacje, podejmować trudne lub niepopularne zadania, - troszczyć się o skutki naszych działań dla innych ludzi. Lecz może także powodować, że: - czujemy się nieudolni, - czujemy się winni z powodu nieosiągania standardów lub niespełnienia czyichś oczekiwań, - czujemy sie skrępowani zobowiązaniami. Motyw kompetencji: Pozwala nam: - pracować dobrze, by ustanawiać wysokie standardy - uzyskiwać korzyści z ciężkiej pracy, - rozwijać technikę, wykorzystywać bogactwa naturalne w celu zaspokojenia różnych potrzeb. Lecz może także powodować, że: - cierpimy wskutek poczucia nieudolności, - udczuwamy lęk przed sprawdzaniem naszych zdolności, - pracujemy, aby wywyższyć się, być na pierwszym miejscu, pokonać innych. Poczucie sprawiedliwości: - chronić prawa jednostki, - ustanawiać sprawiedliwe obowiązujące wszystkich prawa, - cenić wartości różnych możliwości dla wszystkich. Lecz może także powodować, że: - poświęcamy potrzeby jednostek dla zasad lub reguł grupowych, - torturujemy, więzimy, skazujemy na śmierć dysydentów, - narzucamy własne rozwiązania innym. Zdolność posługiwania się językiem i innymi symbolami: Pozwala nam: - komunikować się z innymi, obecnymi i nieobecnymi; dla uzyskania informacji, dla wygody, przyjemności, w celu planowania, kontroli społecznej. Lecz może także powodować, że: - puszczamy w obieg plotki i kłamstwa lub jesteśmy ich ofiarami; ukrywamy swe prawdziwe uczucia, - posługujemy się "magią słów" - przekleństwami, obelgami - dla wyrządzenia krzywdy, - uznajemy (błędnie) symbole za rzeczywistość. Podatność na oddziaływanie społeczne Pozwala nam: - stosować się do norm grupowych, - uczyć się wartości i przekazywać je, - współdziałać; tworzyć wspólnotę. Lecz może także powodować, że: - jesteśmy zbyt konformistyczni, kosztem uczciwości, - odrzucamy innowacje i tłumimy twórczość, własną i innych. Miłość Pozwala nam: - doznawać wzruszeń, - troszczyć się o rozwój i niezależność innych, - udzielać innym oparcia, zachęty i pociechy, - czuć się potrzebnym i niezwykłym. Lecz może także powodować, że: - stajemy się zazdrośni i mściwi, - zazdrośnie ograniczamy swobodę innej osoby, - w wyniku utraty miłości pojawia się depresja i tendencje samobójcze. * * * Aczkolwiek sentencja ta niesłusznie oczernia wilka (wilki są w rzeczywistości zupełnie pokojowo nastawione i łagodne wobec innych osobników własnego gatunku), to jednak wyraża ona dość powszechne przekonanie, że ludzie są istotami instynktownie agresywnymi. Energia psychiczna: Tanatos i koncepcja katharsis. Jednym z pierwszych psychologów, którzy opracowali dokładniej ten pogląd i rozwinęli go w teorię, był Zygmunt Freud