To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Prorocy będą więc podkreślali zależność między zbawie- niem a wprowadzeniem sprawiedliwo- ści (Iz 59,60). Po wygnaniu babilońskim stopniowo zarysuje się postać Mesjasza, realizatora Bożego zbawienia, nie tylko dla Izraela, lecz dla całej ziemi (Iz 49,6-8) i oczekiwanie na zbawienie w "Dniu Pań- skim" (Sąd Ostateczny). Oto, co głosi psalm: "Zbawienie sprawiedliwych po- chodzi od Pana" (Ps 37,39), a jego zna- czenie staje się coraz donioślejsze, w mia- rę jak kształtuje się idea życia po śmierci (Dn 12,2-3). Dla chrześcijan Jezus jest Zbawicielem, który oddaje Swoje życie, by pojednać człowieka z Bogiem i wyrwać go z grzechu i śmierci. Zbawienie jest więc już dane; w pełni zrealizuje się w ostatecz- nym zmartwychwstaniu (Rz 5,9-10). Zob.: królestwo; Odkupiciel - odkupienie. Lit. Zbawienie, wyzwolenie kładące kres złu ( Odkupiciel - odkupienie). Zbawienie i przeznaczenie (predestynacja): J. Kalwin Institutio christianae religionis (1536- -60, Założenia religŹŹ chrześcijańskiej). Ogólnie reformatorzy protestanccy zdecydowanie twier- dzili, że zbawienie jest darem łaski Bożej i nie zależy od ludzkich zasług ( łaska). Trudności z osiągnięciem zbawienia: św. Jan od Krzyża Droga na górę Karmel (1518, wyd. pośmiertne 1618, wyd. pol. 1927). B. Pascal Myśli (1670, wyd. pol. 1921) określa zbawie- nie jako "nieskończoność życia nieskończenie szczęśliwego". zbiory, żniwa. Początek żniw wyznacza- ło Święto Przaśników - przaśnych chle- bów, a koniec - Święto Żniw. W świątyni składano ofiary z pierwocin tego, co wy- dała ziemia i dziesięcinę ze zboża. W BiblŹŹ żniwa - zbiory, obraz otrzymanych od Bo- ga dobrodziejstw, związane są z czynno- ścią siania: "Nie siej [przestępstwa] w bruzdy niesprawiedliwości, a nie bę- dziesz żął jej siedmiokrotnych plonów" (Syr 7,3); "Kto skąpo sieje, ten skąpo i zbiera" (2 Kor 9,6); "Jeden sieje, a drugi zbiera" ( 4,37); "Którzy we łzach sieją, żąć będą w radości" (Ps 126,5). Zbiory są więc symbolem konsekwencji czynów ludzkich, które to czyny rozliczać będzie Najwyższy Sędzia, czyli Bóg. Z. i p. Żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało (Mt 9,37). Oni wiatr sieją, zbierać będą bu- rzę (Oz 8,7), odnosi się do Izraelitów, którzy oddają kult fałszywym bogom na swoje nie- szczęście; obecnie określenie to stało się syno- nimem powiedzenia zachowywać się tak, jak uczeń czarnoksiężnika. Lit. W literaturze obrazy siania i zbierania plo- nów są bardzo liczne. Wiele z nich nie pocho- dzi z inspiracji biblijnej, lecz zostało zapożyczo- nych z mitologŹŹ egipskiej i greckiej. Jednak in- spirację biblijną rozpoznaje się np. u H. de Bal- zaca w Poszukiwaniu absolutu (1834, wyd. pol. 1964); "Spośród wszystkich powierzonych zie- mi zasiewów, krew przelana przez męczenni- ków jest tym, który wydaje najrychlejszy plon"; V. Hugo w La Legende des si‚cles (1859, Le- genda wieków), "Booz endormi" (Śpiący Booz); "I Rut pytała, jaki Bóg, jaki żniwiarz wiecznego lata odchodząc przez nieuwagę pozostawił ten złoty sierp na gwiezdnym polu?" Ch. P‚guy Eve (1913, Ewa): "Szczęśliwi ci, co umarli dla ziemi cielesnej, szczęśliwe kłosy dojrzałe i zboże zebrane". P. Emmanuel Hymne de la libert‚ (1942, Hymn wolności); "Ponad ochrypłymi od milczenia tyranami, ponad szyderczymi po- rządkami tyranów, istnieją potężne żniwa przy- szłości". zeloci [gr. dzelot‚s = gorliwiec], ugrupo- wanie polityczno-religijne judaizmu w I w. Wśród dwunastu apostołów Jezusa znaj- dował się także Szymon, zw. Zelotą, zwy- kle jednak jego przydomek tłumaczy się jako Gorliwy (Mt 10,4). Historyk Jó- zef Flawiusz wspomina o zelotach jako o grupie nacjonalistycznych powstańców, szczególnie aktywnych od 66 r. Chcieli być obrońcami ortodoksji, zasad i integry- zmu judaistycznego i starali się podburzyć lud przeciw rzym. okupantowi. Odegrali ważną rolę w powstaniu 66-70 r. Więk- szość z nich zginęła w 70 r. podczas zdo- bycia Jerozolimy przez Tytusa. Lit. Józef Flawiusz Bellum Judaicum (75-79, Wojna żydowska, wyd. pol. 1906 pt. Dzieje wojny żydowskiej przeciwko Rzymianom). zesłanie Ducha Świętego [gr. pente- kost‚ = pięćdziesiąty dzień po Wielkano- cy]. W ST początkowo było to Święto Żniw, dzień radości i dziękczynienia; ofia- rowywano wówczas Bogu pierwociny te- go, co wydała ziemia. Było to więc święto rolnicze. Wiązano z nim wspomnienie przymierza (przymierze z Bogiem) za- wartego na Synaju między Bogiem a Jego ludem i daru tablic Prawa (Wj 19,1-25; 31,18)