To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

Nowy władca zachowywał stale dobre stosunki zPolską. Zawierał co prawda kilkakrotnie sojusze z Krzyżakami, były one jednak skierowane nie przeciw Polsce, lecz przeciw Tatarom i władcy Litwy, Giedyminowi, który prawdopodobnie właśnie w 1323 r., korzystając z zamieszania, zajął Podlasie, należące przedtem przez pewien czas do księstwa włodzimierskiego. 156 Trzecim ważnym posunięciem Łokietka w dziedzinie polityki ranicznej był sojusz z Litwą. Zawarcie jego było konsekwen-jf sytuacji politycznej, polegającej na tym, że agresywny zakon wżacki zagrażał w równym stopniu obu państwom. Istniały •dnak i pewne trudności w doprowadzeniu do przymierza polsko-litewskiego. Jedną z nich były długotrwałe walki między Obu krajami, ciągnące się z niewielkimi przerwami przez całe stulecie, od 1205 do 1306 r. Wynikiem tych walk były nie tyle zdobycze terytorialne, co wielkie zniszczenia ziem polskich, sięgające aż do Wielkopolski, oraz znaczna liczba jeńców polskich, pozostających w niewoli litewskiej. Drugą, poważniejszą trudność stanowiła sytuacja polityczna Polski, która liczyła dotąd w wielu sprawach, a przede wszystkim w sporze z Krzyżakami, na przychylność ze strony papiestwa, teraz zaś miałaby zawrzeć pakt z pogańską Litwą, dając Zakonowi do ręki na terenie kurii papieskiej ważki argument przeciwko sobie. Tę ostatnią przeszkodę usunęli jednak w znacznym stopniu sami Litwini, zgłaszając papieżowi gotowość przyjęcia chrztu, do czego pośrednio przyczynili się Krzyżacy. Od 1283 r. bowiem, kiedy Zakon opanował ostatecznie ziemie dawnych Prusów, rozpoczęły się najazdy krzyżackie na Litwę. Miały one na celu owładnięcie Żmudzią, która mogłaby być pomostem lądowym, łączącym tereny ich państwa w Prusach z posiadłościami Kawalerów Mieczowych w Inflantach. Zakon Kawalerów Mieczowych, założony w 1202 r. przez biskupa ryskiego do walki z poganami, siłował, podobnie jak Krzyżacy w Prusach, założyć własne istwo, poniósł jednak w stoczonej z Litwinami 22 sierpnia 36 r. bitwie pod Szawlami tak dotkliwą klęskę, że nie mógł istnieć jako samodzielna organizacja, a pozostali przy życiu jego członkowie przyłączyli się do Krzyżaków. Żmudź oddzielała 157 jednak nadal ich terytoria od państwa krzyżackiego, toteż ' zdobycie stało się jednym z głównych celów krzyżackiej agres"' Od 1316 r. władcą Litwy był wielki książę Giedymin, kto w przeciwieństwie do swych poprzedników nie urządzał wypra«, na ziemie polskie, a nawet z niektórymi z książąt mazowieckich utrzymywał przyjazne stosunki. Walczył natomiast z Krzyżakami, i to tak skutecznie, że w 1320 r. zadał im poważną klęskę Zakon zwrócił się wtedy z prośbą o pomoc do papieża, ten zaś ogłosił wyprawę krzyżową, która miała wesprzeć Krzyżaków. Korzystając z pomocy licznie przybyłych krzyżowców, rycerze Zakonu zorganizowali w 1322 r. nową, wielką wyprawę na Żmudź. Odniosła ona ten skutek, że Giedymin, który już i wcześniej usiłował nawiązać kontakt z Zachodem, rozwinął teraz ożywioną działalność dyplomatyczną. Przede wszystkim wysłał posłów do papieża z pisemnym oświadczeniem, że zamierza przyjąć chrzest, i prosił o przysłanie w tym celu do jego kraju odpowiednich duchownych. Podobne listy wysłał Giedymin również do zakonów dominikańskich i franciszkańskich w Saksonii. W tym samym czasie zwrócił się do arcybiskupa ryskiego, mistrza zakonu krzyżackiego w Inflantach, oraz innych duchownych i świeckich panów, władających poszczególnymi częściami Inflant, z propozycją zawarcia pokoju i przyjaźni. Do wstępnego spotkania w tej sprawie doszło w sierpniu 1323 r., a l listopada 1323 r. spisano w Wilnie traktat pokoju i przyjaźni. Te posunięcia dyplomatyczne Giedymina były bardzo niebezpieczne dla Krzyżaków władających Prusami, wytrącały im bowiem z ręki najważniejszy pretekst do walki z Litwą o Żmudź, jakim było ich rzekome dążenie do chrystianizacji pogan. Wysłali więc do przedstawicieli duchownych i świeckich władz w Inflantach pisma z żądaniem natychmiastowego zerwania traktatu 158 • rl minem, co nie odniosło skutku. Równocześnie usiłowali dować starania litewskie na terenie kurii papieskiej. Co v zdołali porozumieć się z wewnętrzną opozycją w państwie iedymina i podburzyć przeciwko niemu elementy obawiające przyjęcia chrześcijaństwa. W tej sytuacji Giedymin usiłował przeciwdziałać akcji krzyżackiej w Awinionie informując papieża za pośrednictwem miasta Rygi o treści traktatu pokojowego z l listopada 1323 r. Jan XXII po zapoznaniu się z jego treścią traktat zatwierdził i nakazał Krzyżakom jego przestrzeganie, grożąc w przeciwnym razie karami kościelnymi. Równocześnie, uważając go za wstęp do chrystianizacji Litwy, wysłał do Giedymina dwóch legatów: biskupa Bartłomieja i opata Bernarda. Legaci przybyli na Litwę dopiero jesienią 1324 r. Tymczasem jednak Giedymin został przez sytuację wewnętrzną we własnym państwie zmuszony do rezygnacji z pierwotnego zamiaru wprowadzenia chrześcijaństwa, podburzona bowiem przez krzyżackich emisariuszy ludność nie chciała się na nie zgodzić. Zawiadamiając legatów o swojej decyzji, Giedymin zobowiązał się jednak do przestrzegania pokoju zawartego aktem z l listopada 1323 r. Legaci opuścili wówczas Litwę i udali się do Rygi, gdzie przebywali do końca maja 1325 r. Obserwując w czasie pobytu na Litwie '- bliska działalność Krzyżaków, przed wyjazdem obłożyli ich klątwą za stałe nieposłuszeństwo w stosunku do Stolicy Apostolskiej. Giedymin znalazł się w trudnym położeniu. Nie mógł na razie ubawić Krzyżaków pretekstu do napadów na Żmudź, spodziewał się więc dalszych przejawów ich agresywnej polityki. Poszu-^ wał sprzymierzeńca, który by pomógł Litwie odeprzeć niebez-czeństwo utraty Żmudzi, a równocześnie umożliwił w razie itrzeby nawiązanie kontaktów z Zachodem, informowanym 159 dotąd o wypadkach rozgrywających się w tej części Eur głównie przez Krzyżaków. W ten sposób doszło do porozumie Giedymina z Łokietkiem, którego głównym dążeniem w politv zagranicznej było już od lat odzyskanie zagrabionego prv Zakon Pomorza