To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Dalsze trwanie inflacji stawało się groźne dla gospodarki polskiej. Polska wkroczyła w okres kryzysu gospodarczego. Szybki wzrost cen na jesieni 1923 r. spowodował równocześnie gwałtowne pogorszenie się położenia klasy robotniczej. W obawie przed katastrofą gospodarczą rząd Witosa szukał ratunku w zdobyciu pożyczki zagranicznej. Do Polski zaproszono angielską misję ekspertów finansowych pod kierownictwem Hiltona Younga. Od wyników tej misji angielskie koła finansowe i polityczne uzależniały udzielenie Polsce pomocy. Do uzyskania pożyczki jednak nie doszło, gdyż Anglicy uzależnili ją od pewnych warunków politycznych. Uzyskanie pożyczki od innych państw było nierealne. Gospodarka francuska sama przeżywała duże trudności finansowe, a Stany Zjednoczone w tym okresie nie interesowały się lokatami w Polsce. Pod naciskiem sytuacji gospodarczej Sejm uchwalił ustawę o walo- Polska międzywojenna 285 ryzacji podatków, a rząd próbował ściągać podatek majątkowy. Wszystko to nie dało jednak większych efektów. Toteż kiedy we wrześniu 1923 r. do premiera przybyła delegacja pracowników państwowych przedstawiając ciężkie warunki bytu, Witos mógł odpowiedzieć jedynie: “Jutro będzie gorsze niż dzisiaj". Katastrofalna sytuacja gospodarcza wpłynęła na zaostrzenie się sytuacji politycznej. W październiku rozpoczęły się strajki pracowników państwowych, których poparli robotnicy przedsiębiorstw prywatnych. Rząd próbował stłumić je siłą. 6 listopada przeciwko strajkującym robotnikom krakowskim skierowano wojsko. Robotnicy podjęli walkę, w której wyniku częściowo opanowali miasto. Starcia zbrojne miały miejsce także w Borysławiu i Tarnowie. Klasy posiadające zaczęły obawiać się wzrostu w Polsce nastrojów rewolucyjnych. W kilku tygodni później rząd Witosa, zwany gabinetem Chjeno-Piasta (od inicjałów stronnictw, które go utworzyły), podał się do dymisji. 35. NA DRODZE DO STABILIZACJI 35.1. PRZEJŚCIOWA STABILIZACJA ŚWIATOWEGO SYSTEMU KAPITALISTYCZNEGO Walki listopadowe, ludowe powstanie w Bułgarii we wrześniu 1923 r.“ październikowe walki robotników Hamburga były ostatnimi wielkimi zrywami rewolucyjnymi w powojennej Europie. Z końcem 1923 r. ruch rewolucyjny uległ wyraźnemu osłabieniu. W państwach środkowej Europy, jak Niemcy, Austria, Węgry i Polska, których gospodarka ulegała dotychczas dość znacznym zakłóceniom, osiągnięta została pewna równowaga i zakończyła się inflacja. Nastąpiło umocnienie systemu kapitalistycznego, zwłaszcza pod względem politycznym. Z tych przyczyn okres,. w który wchodził wówczas świat kapitalistyczny, nazwano okresem stabilizacji kapitalizmu. Teoretycy burżuazyjni uznali tę stabilizację za trwałą i ostateczną, marksistowscy natomiast wskazywali na jej względny i przejściowy charakter. Późniejszy rozwój wydarzeń przyznał rację tym ostatnim. Tymczasem jednak w światowej gospodarce kapitalistycznej nastąpiło-ożywienie. Wśród krajów europejskich na pierwsze miejsce wysunęła się Anglia. By nie dopuścić do zbytniego umocnienia w Europie wpływów francuskich, jak również by stworzyć odpowiednio silną barierę przeciw ZSRR, przystąpiła do odbudowy gospodarczej potęgi Niemiec. W dziele tym współpracowały z Anglią od 1923 r. Stany Zjednoczone, biorąc coraz bardziej aktywny udział w polityce europejskiej. Przy pomocy polityków J. ekonomistów amerykańskich został opracowany w 1924 r. tzw-plan Dawesa. Przewidywał on rozłożenie spłat odszkodowań wojennych 286 Część piąta •należnych _pd Niemców na dłuższy okres, udzielenie wielkich pożyczek iia_odbudo.wę-J. -rozbudowę niemieckiego “przemysłu, kontrolę angielskiego i amerykańskiego kapitału nad gospodarką Rzeszy. Anglia podjęła pró- •bę włączenia Polski do nowego układu stosunków w Europie. Kraj nasz miał stać się rynkiem zbytu dla produktów przemysłu niemieckiego i o-graniczyć się do rozwoju rolnictwa oraz wydobywania surowców. W rezultacie powodowałoby to osłabienie naszej gospodarki i wzrost jej zależności od Niemiec. Ze swej strony Niemcy zamierzały doprowadzić do rewizji granic z Polską, odebrać Górny Śląsk i Pomorze. Rozpoczął się gospodarczy i polityczny nacisk na Polskę, którego moment szczytowy •przypadł na rok 1925. Jesienią 1925 r. Anglia zdołała doprowadzić do podpisania w Locarno układu gwarantującego nienaruszalność zachodnich granic Niemiec, natomiast granice wschodnie i południowe z Polską i Czechosłowacją pozostawiono demonstracyjnie bez gwarancji. Oznaczało to wskazanie Niemcom drogi na wschód. 35.2. REFORMY SKARBOWE 18 grudnia 1923 r. prezydent Stanisław Wojciechowski powierzył misję utworzenia nowego rządu Władysławowi Grabskiemu. Przed rządem tym stało zadanie uporządkowania gospodarki państwowej i utrwalenia władzy klas posiadających