ton...

To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

Cukrownie wielkopolskie wyr�nia�y si� wielko�ci�: �rednia produkcja jednej cukrowni by�a dwukrotnie wy�sza ni� na Pomorzu Gda�skim i trzykrotnie ni� w Kr�lestwie Polskim. Zab�r pruski wyprzedza� tak�e pozosta�e dzielnice w produkcji spirytusu. Przemys� mineralny stanowi�y cegielnie, zak�ady nawoz�w fosforowych w Poznaniu - Staro��ce i Luboniu oraz fabryka sody w M�twach. Cech� charakterystyczn� przemys�u wielkopolskiego by�a niewielka koncentracja. W 1907 r. zaledwie 39 zak�ad�w zatrudnia�o powy�ej 200 robotnik�w, natomiast przeci�tne zatrudnienie by�o poni�ej 10 robotnik�w. ioo Kapitalizm na ziemiach polskich 6.4.6 Przemys� w Galicji W 1910 r. przemys� Galicji zatrudnia} ponad 100 tys. robotnik�w, z czego po 19% pracowa�o w przemy�le mineralnym i spo�ywczym, 17% w g�rnictwie, 12% w drzewnym 1 11% w metalowym. Rejon podkarpacki w Galicji posiada� zasoby ropy naftowej, wosku i gazu ziemnego. Rejon krakowski obfitowa� w pok�ady w�gla na pograniczu �l�skim i s�l w okolicach Wieliczki i Bochni. Lasy stanowi�y podstaw� dla przemys�u drzewnego. Rewolucja przemys�owa op�ni�a si� w stosunku do pozosta�ych ziem polskich i innych kraj�w habsburskich, tj. Czech i Austrii. W po�owie XIX w. dominowa�o w Galicji r�kodzie�o. Pod wp�ywem konkurencji fabryk czeskich i w�gierskich tradycyjny przemys� Galicji zacz�� upada�. Po rozbudowie sieci kolejowej o kierunku po�udnie-p�noc w latach 1875-1880 zamkni�to w Galicji pi�� hut szk�a, wszystkie cukrownie, opr�cz zak�ad�w w Przeworsku, i wszystkie huty �elaza, opr�cz niewielkiego zak�adu w W�gierskiej G�rce. Nawet przemys� gorzelniczy by� wypierany z rynk�w aust�ackich przez W�gr�w. Odmiennie wygl�da�a sytuacja g�rnictwa naftowego. Ropa naftowa, od dawna s�u��ca ch�opom podkarpackim do r�nych cel�w gospodarskich, zacz�a od wynalazku �ukasiewicza (lampa naftowa) stanowi� wa�ny produkt przemys�owy, zaspokajaj�cy potrzeby o�wietleniowe miast, kolei i przemys�u. W 1867 r. u�yto pierwszego silnika parowego do nap�du urz�dzenia wiertniczego, a w 1884 r. wprowadzono nowoczesn� kanadyjsk� metod� udarow�. Nowe metody techniczne wymaga�y kapita��w. Wi�kszo�� ich nap�ywa�a z zagranicy, co sprawi�o, �e przemys� naftowy niemal od pocz�tku swego rozwoju uzale�niony by� od zagranicznych o�rodk�w dyspozycyjnych: 17 przedsi�biorstw nale�a�o do kapita�u niemieckiego, 14 - do angielskiego, 3 - do w�gierskiego, 2 - do belgijskiego i l - do w�oskiego. Trzy polskie przedsi�biorstwa naftowe dysponowa�y zaledwie 0,5% kapita�u zaanga�owanego w g�rnictwie naftowym. Rzecz� godn� uwagi jest fakt, �e z Galicji wywo�ono 75% surowej ropy, a jedynie 25% przerabiano w miejscowych rafineriach. Mo�na tu doda�, �e na pocz�tku XX w. nafta galicyjska stanowi�a 5% �wiatowego wydobycia ropy (o ile w 1875 r. wydobyto 22 tys. ton, to w 1909 r. przekroczono 2 mln ton). Ju� w ko�cu XVIII w. rozpocz�o si� w okr�gu krakowskim wydobycie w�gla. W kopalni Siersza (okolice Chrzanowa) w 1817 r. zainstalowano pierwsz� w Rzeczypospolitej Krakowskiej maszyn� parow�. Niemniej, g�rnictwo g��binowe rozpocz�o si� dopiero od po�owy XIX w., co zwi�zane by�o z budow� linii kolejowych. W 1860 r. wydobyto 96 tys. ton, a w 1913 r. prawie 2 mln ton w�gla. W drugiej po�owie XIX w. zmodernizowano kopalnie soli. Do odstrzeliwania soli zacz�to u�ywa� materia��w wybuchowych oraz wiertarek korbowych. W transporcie poziomym zastosowano wagoniki szynowe o trakcji konnej, natomiast w pionowym od 1874 r. do wyci�gu u�ywano maszyn� parow�, a od 1911 r. energi� elektryczn�. O ile w po�owie stulecia wydobycie soli nie przekracza�o 50 tys. ton przy zatrudnieniu 2 tys. robotnik�w, o tyle na pocz�tku XX w. zatrudnienie wzros�o do 3,5 tys. robotnik�w, a produkcja do 140 tys. ton. Rozw�j kolejnictwa i g�rnictwa sta� si� bod�cem do rozwoju przemys�u metalowego. Na prze�omie stuleci nabieraj� znaczenia fabryki maszyn Zieleniewskiego w Krakowie, Lipi�skiego w Sanoku i Lubomirskiego we Lwowie. .Przemy�l 189 Znaczenie og�lnokrajowe mia� przemys� we�niany w rejonie Bielska-Bia�ej na �l�sku Cieszy�skim, kt�ry zachowuj�c p�przemys�owy charakter wytwarza� najwy�sze gatunkowo rodzaje tkanin. W zaborze austriackim brak by�o powa�niejszych aglomeracji przemys�owych, natomiast wyst�powa�y trzy regiony o do�� wysokim stopniu uprzemys�owienia: zag��bie naftowe z o�rodkami w Drohobyczu, Ja�le i Kro�nie, �l�sk Cieszy�ski z przemys�em hutniczym i tkackim oraz region krakowski z kopalniami w�gla i soli. O�rodkiem przemys�u przetw�rczego by� Lw�w. 6.4.7 G�rnictwo i hutnictwo na G�rnym �l�sku Zag��bie G�rno�l�skie na pocz�tku XX w. stanowi�o najpot�niejszy okr�g przemys�owy i najwi�kszy pod wzgl�dem terytorialnym kompleks g�rniczo-hutniczy na obszarze po�o�onym mi�dzy Zag��biem Donieckim na Ukrainie i Zag��biem Ruhry w Niemczech. Jak pisa� A. Grodek, "W drugiej po�owie XIX stulecia zak�ady, kt�re dotychczas by�y przemys�em dodatkowym wielkich maj�tk�w, przekszta�ci�y si� w samodzielne przedsi�biorstwa. Feudalna za� arystokracja ziemia�ska przekszta�ci�a si� w kapitalistyczn�, tak jak ch�op pa�szczy�niany sta� si� robotnikiem fabrycznym [...] Przemiana zak�ad�w dworskich w kapitalistyczne przedsi�biorstwa dokonywa�a si� w formie przejmowania zak�ad�w przez sp�ki akcyjne"16. Wa�kim czynnikiem rozwoju G�rnego �l�ska by�o zjednoczenie Niemiec w 1871 r., kt�re otworzy�o dost�p do nowych rynk�w zbytu. O wzro�cie produkcji �wiadczy tablica 6.10. Tablica 6.10 Produkcja w�gla kamiennego, sur�wki �elaza, cynku i olowiu na G�rnym �l�sku w latach 1852-1912 (w tys

ton...

To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

Search

Odnośniki