To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

Drugim ośrodkiem starego szyizmu imamickiego było południe Libanu. Tamtejsi szyici - głównie biedni rolnicy - zamieszkują dziś rejony południowe (Dżabal Amil) i wschodnie (dolina Al-Bika). W wyniku wojny domowej 1976-1988 nastąpiła gwał- towna migracja z południa do południowych przedmieść Bejrutu. Wzrosła też rola polityczna szyitów, choć do tego przyczyniła się nie tyle wojna, ile dwa zupełnie inne czynniki. Pierwszym był gwałtowny przyrost ludności szyickiej Libanu, a ruchy polityczne odwołujące się do biedaków, którym bliska była ideologia szyicka, cieszyły się wiel- ką popularnością. Takim właśnie ruchem była Harakat al-Mahrumin - Ruch Wy- dziedziczonych, zainicjowany w 1974 roku przez Musę as-Sadra. W 1975 z Ruchu Wydziedziczonych wydzieliła się milicja, znana pod akronimem AM AL (od nazwy Afwadż al-Mukawama al-Lubnanijja - Oddziały Libańskiego Ruchu Oporu), na której czele stanął wojskowy polityk Nabih Birri. Celem zarówno Musy as-Sadra, jak i Nabiha Birriego było ograniczenie wszelkich ekstremizmów; podkreślano cha- rakter narodowy państwa libańskiego. Nic dziwnego, że taka postawa napotkała l opozycję i w 1982 roku z AMAL-u wydzielił się AMAL muzułmański, który miał } stanowić później część radykalnej Partii Boga - Hizb Allah. f Drugim czynnikiem było zwycięstwo rewolucji szyickiej w Iranie. Znalazła ona i poparcie w środowiskach szyitów libańskich, których z kolei aktywnie wspierały władze irańskie. Rewolucja szyicka w Iranie największe wpływy miała na powsta- nie i funkcjonowanie właśnie Hizb Allah. Nazwa tej partii nawiązuje do tekstu ko- ranicznego: „zaprawdę zwolennicy Boga (Hizb Allah) będą zwycięzcami" (5:56) i „Oni stanowią partię Boga" (58:22), zapowiadającego zwycięstwo Partii Boga (Hizb Allah) nad Partią Szatana (Hizb Szajtan). Odsunięci od władzy szyici libań- scy nie tylko wiązali swoje nadzieje z działalnością Hizb Allah, ale również wspiera- li ją, dając tym bezpośrednią odpowiedź na izraelski napad na Liban, krwawą roz- prawę z Palestyńczykami, wymordowanie tysięcy kobiet i dzieci w palestyńskich obozach w 1982 roku. Atakowano wojska amerykańskie, francuskie i izraelskie rozlokowane w Libanie, później brano zakładników. Agresja izraelska stworzyła warunki do tego, by Irańczycy mogli już bez przeszkód przysyłać swoich ludzi do Libanu i wspierać tamtejszą Hizb Allah. Drugim, wewnętrznym celem działalności Hizb Allah było stworzenie w Libanie państwa muzułmańskiego. Ideologię ruchu opracował szajch Fadl Allah (ur. 1935), który nie podzielał przekonania, że Chomej- ni jest przedstawicielem czy następcą mahdiego. Nie akceptował też proponowa- 290 Rozdział dwudziesty siódmy nej przez Chomejniego interpretacji wilajat al-fakih (panowanie uczonego) jako zwierzchności politycznej szyickich uczonych. W ślad za Bakirem as-Sadrem uwa- ża, że najważniejszą i najwyższą kategorią jest mardża 'ijjat at-taklid (autorytet godny naśladowania), a wilajat al-fakih jest w stosunku do niej kategorią podrzęd- ną, jest kontrolą nad rządem i całą administracją państwową, ale nie sprawowa- niem władzy. Natomiast mardża 'ijjat at-taklid ma charakter doradczy, czyli wła- dza uczonych szyickich winna się ograniczać do doradzania istniejącym władzom. Dziś Irak i Liban są ważnymi rejonami działania szyitów, co jednak ciekawe, świat zachodni wydaje się podchodzić do nich instrumentalnie. W Iraku bierze szy- itów w obronę, ponieważ tępi ich Saddam Husajn, osobisty nieprzyjaciel Zachodu. Z kolei w Libanie szyici są atakowani i eksterminowani, ponieważ buntują się prze- ciwko okupacji swoich ziem przez europejski Izrael. W świecie polityki taka posta- wa nie dziwi, ale trzeba o niej pamiętać, oceniając postępowanie Saddama Husajna zajmującego Kuwejt. Powróćmy jednak do początków myśli teologicznej w jej politycznych uwikła- niach. Otóż pierwsze spory z VI wieku między szyitami, Umajjadami i charydżyta- mi wywołały różne reakcje; każda z grup miała swoich zwolenników. Znaleźli się też tacy, którzy uznali te spory za bezsensowne. Postanowili powstrzymać się przed uczestnictwem w nich, niejako zawieszając podjęcie w ich sprawie decyzji. Od takiej epoche, wzięcia w nawias własnych poglądów, co po arabsku nazywało się irdża, ludzi tych określano mianem murdżyitów. Poglądy polityczne miały wpływ na teologię. Tak samo jak ludzie, którzy roz- strzygając spory, zawieszają podjęcie decyzji, również Bóg wstrzymuje się w oce- nie człowieka do czasu Sądu Ostatecznego. Nie wolno więc wyrokować, czy ktoś jest grzesznikiem, czy nie, dopóki Bóg nie podejmie decyzji na Sądzie Ostatecznym. Nie można zatem -jak charydżyci - uznawać kogoś za grzesznika i natychmiast wymierzać karę. Zamiast więc terminu „niewierny" - kafir, murdżyici używali określenia „zbłąkany wierny muzułmanin" (mumin dali). Jeśli bowiem ktoś wierzy w Boga, to po prostu wierzy. Wiara jest niestopniowalna. Co innego, gdy chodzi 0 wykonywanie obowiązków religijnych. Tu stopniowanie jest możliwe. Jeden czło- wiek lepiej wypełnia obowiązki, inny gorzej, ważne jest to, że obydwaj są wierzący. Tę koncepcję opracował teolog i prawnik murdżyicki Abu Hanifa, twórca (albo eponim) jednej z czterech szkół prawa islamu. W jego osobie wyraźnie jest widocz- ne powiązanie prawa islamu z teologią. Inny typ zagadnień dotyczył odpowiedzialności władców za swoje postępowa- nie i decyzje. Przed kim są odpowiedzialni: jeśli przed Bogiem, to nie przed ludźmi - 1 odwrotnie