To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

M. Dobroczyński, J. Stefanowicz, Polityka zagraniczna, Warszawa 1984, s. 286. 1S0 151 Literatura 1. Dobroczyński Michał, Stefanowicz Janusz, Polityka zagraniczna, Warszawa 1982. 2. Ehrlich Stanisław, Wstęp do nauki o paristwie i prawie, Warszawa 1979. 3. Kukułka Józef, Międzynarorlo~s~e .stosunki polityczne, Warszawa 1982. 4. Łopatka Adam, Wstęp do praH~oznaH~stwa, Warszawa 1975. 5. Muszalski Wojciech, PraH~o socjalne, Warszawa 1996. 6. Pajestka Józef, O orientację na przysztość H~ reformach polskich, Warszawa 1994. 7. Parisn~~o narodowe H~ euroatlantyckich suwkturacJr, pod red. J. Fiszem, Poznań-Warszawa 1996. 8. POlltyka Zagr-altlczrla pańsriua, pod red. J. Kukułki i R. Zięby, Warszawa 1992. 9. Żukrowska Katarzyna, BC:zpleczelistN~o Polski H~ noN'ycl2 N'al- ullkaG'll, Ad Meritum, Wiosna-Lato 1996. Wladza polityczna 1, Pojęcie władzy politycznej Termin "władza" ma odniesienie do zjawisk społecznych, które występują w wielu zbiorowościach ludzkich. W szczególności, władza występuje w grupach pierwotnych, takich jak rodzina, w grupach sformalizowanych, takich jak organizacja polityczna, wreszcie w państwie. Władza w mniej lub bardziej zorganizowanej postaci występowała także w społeczeństwach pierwotnych. W przewidywalnej przyszłości nic nie wskazuje na to, by ludzkość mogła obyć się bez władzy. Na tej podstawie można powiedzieć, że zjawisko władzy jest w społeczeństwach ludzkich powszechnie obecne. O władzy można mówić w kilku znaczeniach. Wedle P. Winczorka dadzą się wydzielić przynajmniej cztery znaczenia określenia władzyl. Pierwsze rozumienie władzy w znaczeniu substancjonalnym - przedmiotowym. Dla tego określenia właściwe jest twierdzenie "mam wladzę", "ktoś ma wladzę". Wynikałoby z tego jakoby wladza byla przedmiotem posiadania. Sytuacja ta przypomina posiadanie przedmiotów materialnych, bycia ich właścicielem, także można być dysponentem władzy. Przedmioty posiadania dadzą się zidentyfikować i można wskazać obiekt dyspozycji. Natomiast kłopoty pojawiają się ze wskazaniem obiektu posiadania władzy społecznej. To trudno ustalić. Drugie rozumienie władzy w znaczeniu stosunków między ludźmi. Dla tego określenia właściwe jest wskazanie na pewien sposób zachowania jednych osób w stosunku do drugich. Jeden podmiot może kierować zachowaniem (decydować o zachowaniu) innego podmiotu, a podmiot podporządkowany gotów jest poddać się temu kierownictwu. Wladza ujawnia się tutaj ~' postaci racjonalnej, w relacji między podmiotami. Podmiot dominujący może skutecznie nakazywać podmiotowi podporządkowanemu. Podmiot pod P Winczorek, Wstęp do nauki o państwie, Warszawa 1995, s. 10-12. 152 153 porządkowany wykazuje określone zachowanie według wyraźnego polecenia nakazu, zakazu z woli władcy. Trzecie rozumienie władzy w sensie podmiotowym. Dla tego określenia właściwe jest występowanie władzy z właściwością wydawania polecenia, nakazu lub zakazu innym podmiotom. Władza tego rodzaju ma taką właściwość faktycznie lub na mocy prawa, lub innych norm regulujących zachowania w grupach społecznych. Czwarte rozumienie władzy w sensie procesu decyzyjnego. W tego rodzaju traktowaniu władzy działania nie sprowadzają się do jednorazowego polecenia spełnianego przez podmiot poddany nakazowi, lecz z wielu działań władzy spełnianej na różnych odcinkach. W tym procesie jedne podmioty przygotowują projekty decyzji, inne podejmują decyzje, jeszcze inne dostarczają informacji w sytuacji, w której ta decyzja ma być realizowana. Wreszcie są takie, które wykonują decyzje. Całość tego procesu można określić mianem procesu decyzyjnego mającego charakter władzy. Proces decyzyjny ma charakter władzy w przypadku decyzji zachodzących w relacjach miedzy ludźmi. Zjawisko władzy występuje w dużych grupach społecznych, a także w ma-. łych grupach społecznych. W dużych grupach więzi między ludźmi mają charakter bezosobowy, a w małych grupach są to stosunki osobiste. W dużych grupach społecznych wszyscy osobnicy podlegają tym samym obowiązującym grupę normom postępowania. W działaniach pojawiają się fakty publiczne i z tym związane zjawisko polityki. Polityka jawi się w stosunkach bezosobowych w dużych grupach społecznych, gdzie występuje wspólnotowy charakter grupy, w której przejawia się władza