To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Widać wyraźnie, że proces kształtowania się człowieka jako jednostki ludzkiej rozpatrywanej w aspekcie pedagogicznym, jest bardzo złożony. Wyznaczają go cztery podstawowe wymiary: 1. autokreacja - oznacza ona, że jednostka ludzka bierze aktywny udział we współtworzeniu własnej drogi życiowej i własnym rozwoju (Z. Pietrasiński -1988, s. 89 i dalsze); 2. socjokreacja - zawiera cale skomplikowanie pozajednostkowych wpływów różnych środowisk społecznych na kształtowanie się drogi życiowej i rozwoju zarówno jednostek, jak i zbiorowości; składają się na nią socjalizacja wraz z socjalizacją rodzinną oraz wychowanie wraz z wychowaniem rodzinnym (J. Szczepański- 1970,s. 94); 3. enkulturacja - obejmuje proces wrastania jednostki w kulturę społeczeństwa i nabywanie kompetencji kulturowej, czyli umiejętności zachowania się zgodnie z kulturowo ukształtowanymi wzorami oraz stawanie się nosicielem kultury (K. Olechnicki, P. Załęcki - 1997, s. 57 i 96); 4. wpływy przyrody - dotyczą zależności człowieka i zbiorowości, w których egzystuje od zjawisk towarzyszących istnieniu tworów przyrody ożywionej i nieożywionej oraz warunków kreowanych przez przyrodę w toku jej odwiecznego rozwoju, prowadzących do zmian w człowieku i zbiorowościach ludzkich stanowiących efekty wpływów przyrodniczych (J. Szczepański - 1970, rozdz. II; K.J. Tillman - 1996, s. 7; W. Łukaszewski - 1984, s. 32). 96 Wychowanie rodzinne przedmiotem pedagogicznej refleksji )dstawo-i oddziale cało- 7). rodzinie. ayjności, ptacyjno-Aym spo-wania ro-V treścio- ^chowania e, ale tak-ocjalizację nbolicznie ilturowych 3 jednostki t jednostki iy. Wyzna- udział we etrasiński - i wpływów ej i rozwoju lizacja wraz idzinnym (J. róleczeństwa da się zgod-ielem kultury ;i, w których iy ożywionej "i jej odwiecz-;iach ludzkich - 1970, rozdz. Schemat 5. Wychowanie rodzinne - między autokreacją a wychowaniem, socjalizacją i enkulturacją, z uwzględnieniem wpływów przyrody Symbolika literowa: Cz - człowiek, jednostka biopsychiczna, duchowa, społeczna i rodzinna, A - autokreacją, WR - wychowanie rodzinne wraz z wychowaniem w rodzinie »WwR), W - wychowanie w rozumieniu szerokim, SR - socjalizacja rodzinna, S - socjalizacja, EN - enkulturacją, WSP - wpływy świata przyrody, mi - moment integracji antropotwórczych (biopsychicznych, duchowych, socjokreatywnych, kulturalizacyjnych i przyrodniczych) wpływów w procesie kształtowania człowieka, indywidualności i jednostki społecznej, ms - moment skojarzenia wychowawczych wpływów intencjonalnych (refleksyjnośc) z socjalizacyjnymi wpływami nieintencjonalnymi (bezrcfleksyj ność) WSP Symbolika graficzna: 4----^ - wpływy bezpośrednie, dośrodkowe i odśrodkowe związki autokreacji z procesami ją wspomagającymi ^_ " _ _ ^ - powiązania pozaautokreatywnych (zewnętrznych) procesów wspomagających autokreację człowieka, wpływy pośrednie . •4--^- - proces autokreacji, spożytkowujący wszelkie zewnętrzne wpływy i uwarunkowania wewnętrzne dla kształtowania się człowieka -jednostki ludzkiej, wjej indywidualności i społeczności (r) . -momenty zbiegu wpływów Źródło: opracowanie własne " 97 Andrzej W. Janke Wymienione tu płaszczyzny wpływów, zaznaczające się w kształtowaniu się człowieka jako jednostki ludzkiej, choć wskazująna względną odrębność, to łącznie współtworzą szeroki nurt zjawisk i procesów towarzyszących człowiekowi w jego życiu. Rację zatem ma Wiesław Łukaszewski, gdy twierdzi, że "... zrozumienie istoty człowieka, psychiki ludzkiej, warunkowane jest przez stopień zrozumienia świata w jakim żyje. Z drugiej strony, zrozumienie dzisiejszego świata byłoby niemożliwe, gdyby zignorować obecność w nim człowieka"(F.W. Łukaszewski - 1984, s. 17). A człowiek żyjąc w świecie, żyje przede wszystkim "w sobie" i tym, co mu najbliższe "w rodzinie". To stawia wychowanie rodzinne na pozycji bliskiej i znaczącej dla autokreacji człowieka. Poza wychowaniem w rodzinie wskazujemy także na "dośrodkoworodzin-ne" wpływy inicjowane z różnych kręgów pozarodzinnego otoczenia społecznego. Mają one najczęściej charakter "przygotowania do życia rodzinnego", które dokonuje się równocześnie w toku życia samej rodziny. Ale przybierają one także postać "kształtowania kultury pedagogicznej rodziców". Pierwsze więc obejmują głównie młode pokolenie, zaś drugie dotyczą pedagogicznego oddziaływania na rodziców, w toku wypełniania przez nich zadań opiekuńczo-wychowawczych. Helena Izdebska zaproponowała wąskie i szerokie rozumienie przygotowania do życia w rodzinie. W pierwszym znaczeniu należy je sprowadzić do "... u-świadamiania młodym ludziom zadań rodziny oraz przygotowania ich do roli wychowawców swoich dzieci". Ten zakres przygotowania do życia w rodzinie dotyczy dzieci i młodzieży szkolnej oraz młodych ludzi zamierzających zawrzeć związek małżeński. Jeśli chodzi o uczniów, to ma ono miejsce zarówno w procesie lekcyjnym (treści rodzinne występujące w programach różnych przedmiotów) i zajęciach wychowawczych prowadzonych w formie tzw