To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Zaimek zwrotny 'sam; swój' często występuje jako wzmocnienie enkli-tyk osobowych, Zaimek względny (i pytajny) ke używany jest zarówno dla osób jak rzeczy; će ma charakter tylko pytajny 'co?' (ale por. w złożeniach: har ke 'każdy', har ce 'wszystko, co...'). Liczebnik kontynuuje formy średnioperskie z odpowiednimi zmianami fonetycznymi; system dziesiątkowy. Por. liczebniki główne: l yek; 2 do; 3 se; ćahar; 5 panj; 6 śeś; 7 haft; 8 hast; 9 noh; 10 dah; 11 yazdah; 20 bist; 100 sad; 1000 hazar. Liczebnik porządkowy tworzy się za pomocą sufiksu -om. Verbum. Jak we wszystkich irańskich występują dwa tematy: dawne praesentia i dawne participium na -ta-, Infinitivus od tematu przeszłego ma sufiks -tan (po dźwięcznych -dań); participium passivi -e, śper. -ak (zachowane z udźwięcznieniem przed sufiksami z nagłosem wokalicznym. Końcówki osobowe są kontynuacją stanu średnioperskiego: -am, -i, -ad dla singularis oraz -im, -id, -and dla pluralis. Copula ma kilka tematów: tzw. formy krótkie (od ir. ah-: h-), wtórny temat hast- (jak pol. jest-) oraz bav-: bud- (z nowym tematem bas- dla praesens). Nowoperski uogólnił intranzytywny schemat koniugacji na cały system i nie ma konstrukcji ergatywnej, widocznej jeszcze w śper. praeteritum -um dit 'widziałem' w kontraście do intranzytywnego raft (h)am 'poszedłem'. Śladem dawnego użycia obliquus jako przypadka podmiotu jest uogólnienie zależnego tematu man 'ja'. Tadżycki ma dodatkowo formy tzw. czasów określonych z czasownikiem istodan 'stać', por. praesens karda istoda-am 'I am working', praet. karda istoda, budam 'I was working'. Passivum tworzy się przy pomocy form osobowych sau- : sod 'stawać się' (daw. 'iść'), por. dide mi-śav-am 'jestem widziany'. Imperativus dla 2. sg. jest identyczny z tematem teraźniejszym, por. (be-)bin 'patrz'; pluralis ma końcówkę -id. Partykuła "wzmacniająca" be- o niejasnym pochodzeniu - tworzy też od tzw. aorystu subiunctivus praes. 170 2. JĘZYK TAT Południowo-zachodni język niewielkiej grupy ludności (kilkanaście tysięcy) na terenie Azerbejdżańskiej SRR (okolice Baku i północny Kaukaz). Nazwa języka i ludności pochodzi z określenia tat, nadawanego przez dawniejszych koczowników tureckich ludności osiadłej. Ludność mówiąca obecnie językiem tat stanowi przypuszczalnie pozostałość osadników wojskowych z epoki sasanidzkiej. Osobną grupę stanowią tzw. górscy Żydzi, którzy przywędrowali na ten teren z południowo-zachodniego Iranu. Fonetyka - obok typowych cech południowo-zachodnioirańskich - uległa wpływowi adstratu azerbejdżańskiego (główny język na tym terenie), co przejawia się w częściowej harmonii wokalicznej: wokalizm prefiksów (np. dura-tywnego mi- w koniugacji) zmienia się pod wpływem wokalizmu nagłosowej sylaby tematu. Charakterystyczną cechą konsonantyzmu jest tendencja do zmiany t/d na r, por. var 'wiatr' (nper. bad), diren 'widzieć' (nper. didan). Morfologicznie tat jest bliski nowoperskiemu i tadżyckiemu; w słownictwie widoczny jest bardzo silny wpływ azerbejdżańskiego, nawet w nazwach pospolitych, por. bulut 'chmura', day 'góra'. 171 B. PODGRUPA PÓŁNOCNO-ZACHODNIA 1. JĘZYK KURDYJSKI Kurdyjski jest językiem północno-zachodnioirańskim. Mówi nim ludność o nazwie własnej Kurd (etymologia nie jest pewna; nazwa ta występuje już u Ksenofonta), skupiona głównie na terenie Kurdystanu, tzn. na obszarze przygranicznym Iranu, Iraku, Syrii i Turcji. Geograficznie obszar ten zawarty jest pomiędzy górą Ararat na północy i masywem Zagrosu na południu; południowo-zachodnia granica Kurdystanu przebiega równolegle do lewego brzegu rzeki Tygrys w Iraku; w Turcji obszar ten obejmuje całe dorzecze górnego Tygrysu i sięga źródeł rzeki Kizilirmak. Mniejsze skupiska Kurdów ciągną się od Kaukazu aż po Uzbekistan, niewielkie grupy żyją też w Afganistanie, Pakistanie i południowym Iranie. Ogólną liczbę Kurdów ocenia się na 8-10 mln, z czego 3,5-4 mln w Turcji, 2,5-3 mln w Iranie, 1,5 mln w Iraku, 300-400 tys. w Syrii; ok. 60 tys. Kurdów mieszka na terytorium Związku Radzieckiego na Kaukazie. Kurdyjski dzieli się na szereg dialektów, wśród których wyróżnia się dwie zasadnicze grupy: kurmandżi w północno-zachodniej części obszaru (Turcja, rejon Mosulu w Iraku, północno-zachodni Iran, Kaukaz, a także Chorasan) oraz sorani w południowo-zachodniej jego części (główne skupiska wokół miast: Kermanszah w Iranie i As-Sulajmanijja w Iraku). Obok tego odrębne dialekty mają mniejsze grupy plemienne; najlepiej znane są dialekty: gurani na południe od As-Sulajmanijji (z poddialektem awromani na pograniczu iracko-irańskim), mukri na południe od jeziora Urmia oraz zaza na terenie północno-wschodniej Turcji. Obszar kurdyjski przytyka do obszarów języków: tureckiego, arabskiego i perskiego i stąd dialekty kurdyjskie wchłonęły dużą ilość pożyczek. Z uwagi na bliskość genetyczną i znaczenie kulturalne szczególnie duży wpływ wywarł język perski. Początki literatury kurdyjskiej (w oparciu o wzory perskie) sięgają XI w. n.e. W kurdyjskim powstała nawet tradycja eposu (Mam u Zin Ahmeda Xani, pocz. XVII w.). Istnieje też bogata twórczość ustna (pieśni, bajki). Do zapisu języka służył od początku alfabet arabski. W XX w. podejmowano próby stworzenia jednolitego systemu pisma (w oparciu o alfabet arabski w Iraku, zmodyfikowany łaciński w Turcji, zmodyfikowany rosyjski w Związku Radzieckim), ale z uwagi na istniejący podział polityczny żaden z systemów nie przyjął się na całym obszarze