20

To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

4). Opowie�� o przemianach Tajgete oznacza prawdopodobnie, �e achajscy zdobywcy Sparty zwali siebie Zeusami, a swe �ony Herami. Kiedy Her� zacz�to ezci� w postaci krowy, lelegijski kult Artemidy �ani zosta� zlikwidowany. Obrz�dowe za�lubiny Zeusa w postaci byka i Hery jako krowy obchodzono zapewne podobnie jak na Krecie (zcib. 90. 7). 4, Wyuzdane nocne zabawy urz�dzano w rozmaitych pa�stwach greckich (zob. 44a) i podczas �wi�t alba�skich w Rzymie; by�o to ust�pstwo na rzecz archaicznych zwyczaj�w seksualnych, kt�re poprzedza�y monogami�. 12fi CZWARTA PRACA HERAKLESA: DZIK ERYMANTEJSKI a. Czwart� prac� Heraklesa by�o schwytanie �ywcem Dzika Erymantej- skiego, olbrzymiej, okrutnej bestu, kt�ra pustoszy�a pokryte gajami cypryso- wymi stoki g�ry Erymantos, g�szcze na arkadyjskiej g�rze Lampeia i okolic� Psofis.l Nazwa g�ry Erymantos wywodzi si� od syna Apollina, kt�rego o�lepi�a Afrodyta, poniewa� podpatrywa� j� w k�pieli. Apollo zem�ci� si� przemieniaj�c si� w dzika i zabijaj�c jej kochanka Adonisa. Mimo to g�ra po�wi�cona jest Artemidzie.2 b. W drodze do Erymantos zatrzyma� si� Herakles w Foloj, gdzi# �abi� okrutnego bandyt� Saurosa. Podejmowa� go tutaj centaur Folos, syn Sylena 404 126.b-126.e i jednej z nimf jesionu. Folos cz�stowa� Heraklesa mi�sem pieczonym, sam za� wola� surowe, nie �mia� jednak napocz�� dzbana z winem, wsp�lnej w�asno�ci centaur�w; wreszcie Herakles przypomnia� mu, �e ten w�a�nie dzban prze- znaczy� na t� okazj� Dionizos, pozostawiaj�c go w jaskini przed czterema pokoleniami.3 Kiedy centaury poczu�y zapach mocnego wina, opanowa� je gniew. Chwyci�y wielkie g�azy, powyrywa�y jod�y z korzeniami, uzbroi�y si� w �uczywa i topory rze�nicze, po czym ruszy�y na jaskini� Folosa. Przera�ony gospodarz skry� si�, a Herakles odwa�nie odpar� ataki pierwszych dw�ch napastnik�w, Ankiosa i Agriosa, obrzucaj�c ich zapalonymi g�owniami.4 Chmurna babka centaur�w, Nefele, spu�ci�a w�wczas ulewny deszcz, kt�ry zmi�kczy� ci�ciw� �uku Heraklesa, ziemi� za� pod jego stopami uczyni� �lisk�. Herakles jednak okaza� si� godnym swych dotychczasowych wyczyn�w; zabi� kilku centaur�w, mi�dzy innymi Oreosa i Hilajosa. Reszta uciek�a a� do Malei, gdzie sEhroni�a si� pod opiek� swego kr�la Chejrona, kt�rego Lapici wyp�dzi- li z g�ry Peli�n.5 c. Strza�a wypuszczona z �uku Heraklesa przeszy�a rami� Elatosa i utkwi- �a, dr��c, w kolanie Chejrona. Herakles, zasmucony przypadkiem - Chejron bowiem od dawna by� jego przyjacielem - wyci�gn�� strza��, ale chocia� Chejron sam dostarczy� lek�w do opatrzenia rany, na nic si� nie zda�y i ranny centaur wyj�c z b�lu skry� si� w jaskini. Nie m�g� jednak umrze�, poniewa� by� nie�miertelny. Prometeusz zaproponowa� p�niej, �e przejmie na siebie jego nie�miertelno��, i Zeus na to przysta�, ale niekt�rzy twierdz�, �e Chejron wybra� �mier� bynajmniej nie ze wzgl�du na b�l, lecz poniewa� by� ju� zm�czony d�ugim �ywotem.6 d. Centaury rozbieg�y si� na wszystkie strony. Niekt�re uda�y si� z Eurytio- nem do Foloj, inne z Nessosem nad rzek� Euenos, jeszcze inne na Sycyli�, gdzie wyt�pi�y je syreny. Reszt� przyj�� Posejdon w Eleuzis, i ukry� na g�rze. W�r�d zabitych p�niej przez Heraklesa znajdowa� si� arkadyjczyk Homados, kt�ry usi�owa� zgwva�ci� Alkione, siostr� Eurysteusa. Szlachetna zemsta za krzywd� wyrz�dzon� nieprzyjacielowi przysporzy�a Heraklesowi wielkiej s�awy.' e. Folos, kt�ry tymczasem grzeba� swych zabitych krewniak�w, wyj�� jedn� ze strza� Heraklesa i przygl�daj�c si� jej ro�my�la�: "Jak�e mog�o tak silne stworzenie zgin�� od zwyk�ego zadra�ni�cia?'' Strza�a jednak wy�li�n�a mu si� z r�ki i przebi�a nog� zabijaj�c go na miej�cu. Herakles przerwa� pogo� i wr�ci� do Foloj, gdzie pochowa� Folosa z niezwyk�ymi honorami u st�p g�ry, kt�r� nazwano jego imieniem. Wtedy w�a�nie rzeka Anigros zacz�a straszli- wie cuchn�� wzd�u� ca�ego swego biegu, od �r�de� na g�rze Lapitos, poniewa� centaur imieniem Pylenor, kt�rego Herakles zrani� strza��, uciek� i umy� w niej sw� ran�. Niekt�rzy jednak twierdz�, �e lVlelampos wywo�a� ten smr�d o kilka lat wcze�niej, wrzucaj�c do rzeki cuchn�ce przedmioty u�yte przy oczyszczaniu c�rek Projtosa.s 126.f-126.1 405 f. Herakles wyruszy� teraz, by upolowa� dzika nad brzegami rzeki Ery- mantos. Wzi�cie tak zajad�ej bestu �y#vcem by�o zadaniem nie lada. Wyp�dzi� zwierz� z g�szczu g�o�nymi okrzykami, pogna� w g��bokie zaspy �nie�ne i skoczy� mu na grzbiet. Potem sku� je �a�cuchami i �ywe zani�s� na plecach do Myken. Kiedy jednak dowiedzia� si�, �e Argonauci wybieraj� si� do Kolchidy, porzuci� dzika na rynku i nie czekaj�c na dalsze rozkazy Eurysteusa, ukrywa-- j�cego si� w beczce z br�zu, wyruszy� wraz z Hylasem, by przy��Gzy� si� do wyprawy. Nie wiadomo, kto zabi� schwytanego dzika, ale k�y jego przetrwa�y w �wi�tyni Apollina w Kumaj.9 g. Wed�ug niekt�rych wersji Chejron zosta� przypadkowo zraniony strza��, kt�ra przebi�a jego lew� stop�, kiedy wraz z Folosem i m�odym Achillesem podejmowali Heraklesa na g�rze Pelion. Po dziewi�ciu dniach Zeus umie�ci� wizerunek Chejrona mi�dzy gwviazdami jako Centaura. Inni jednak utrzymu- j�, �e Centaurem jest Folos, kt�rego Zeus uczci� w ten spos�b, poniewa� prze�ciga� wszystkich lud#i w sztuce wieszczenia z wn�trzno�ci zwierz�t. �ucznik w Zodiaku to r�wnie� centaur; jest to niejaki Krotos, kt�ry mieszka� na g�rze Pelion i by� ulubie�cem swych si�str przyrodnich, muz.lo 1. Owidiusz, Heroidy, IX.87; Apoloniusz z Rodos, I.127; Apollodoros,11.5.4; Diodor z Sycylii, IV.12. 2. Ptolomeusz Hefajstionos,1.306; Homer, Odyseja, V1.105. 3. Pauzaniasz, VI.21.5; Apollodoros, loc.cit.; Diodor z Sycylii, loc. cit. 4. Tzetzes, O Likofronie, 670; Diodor z Sycylii, loc. cit.; Apollodoros, loc. cit. 5. Pauzaniasz, III.18.9; Wergiliusz, Eneida, VIII. 293-294; Diodox z 5#'cylii, loc. cit.; Apollodoros, loc. cit. 6. Apollodoros, loc. cit.; Lukian, Dialogi zmar�ych, 26. 7. Tzetzes, O Likofronie, 670; Apollodoros, loc. cit.; Diodor z Sycylii, loc. cit. 8. Apollodoros, loc. cit.; Diodor z Sycylu, loc. cit.; Pauzaniasz, V.5.6. 9. Apollodoros, loc. cit.; Pauzaniasz, VIII.24.2; Diodor z Sycylii, loc. cit.; Apoloniusz z Rodos;1.122 i nast. 10. Teokryt, Sielanki, VII; Owidiusz, Fasti, V.380 i nast.; Hyginus, Astronomia, II.38 i 27; Fabulae, 224. 1

20

To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

Search

Odnośniki