To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Laboratoryjne wskaźniki emocjonalnego reagowania mogą dostarczać istotnych informacji, które trudno uzyskać za pomocą klinicznych skal objawowych. I tak na przykład wynik oceny spłycenia uczuciowego uzyskanej za pomocą takiej skali można błędnie zinterpretować - że pacjent z rozpoznaniem schizofrenii nie ma uczuć. W istocie w tych badaniach, które opierają się wyłącznie na narzędziach klinicznych, zasadniczo mierzących tylko jedną składową reakcji emocjonalnej, trudno uchwycić istotę zaburzenia emocjo- 388 SUBIEKTYWNE DOŚWIADCZANIE EMOCJI... nalnego w schizofrenii, która zdaje się polegać na braku skoordynowanego udziału komponentów emocji w reakcji emocjonalnej. Mimo że możliwość kontrolowania i manipulowania zmiennymi (tu emocjami) w eksperymentach laboratoryjnych pozwala odpowiedzieć na wiele ważnych pytań, to możliwość generalizowania tych odpowiedzi jest ograniczona. Jednak wyniki takich badań laboratoryjnych mogą generować różne hipotezy, które w dalszej kolejności będą testowane w środowisku bardziej zbliżonym do naturalnych warunków, w których występują badane zjawiska (choć już nie tak dobrze kontrolowanym). Na pogłębione empiryczne badania zasługuje na przykład skłonność do określonego typu reakcji emocjonalnych w kontekście społecznych interakcji z członkami rodziny. Dobrym krokiem w kierunku uchwycenia subiektywnego doświadczenia emocji w codziennym życiu pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii byłoby dodatkowo zaadaptowanie przez psychologów badaczy pewnych metod, takich jak etnografia lub analiza narracyjna, z których korzysta wiele dyscyplin naukowych, takich jak antropologia, językoznawstwo czy socjologia (Corin 1990; Kleinman 1995). Połączenie metod laboratoryjnych z metodologią badań terenowych mogłoby idealnie posłużyć badaniu na przykład społecznych konsekwencji zubożonej ekspresji emocjonalnej i trudności opisywania i komunikowania własnych uczuć komuś drugiemu (Keltner i Kring 1998). Analizy narracji pacjentów mogłyby natomiast dostarczyć ważnych informacji dotyczących kontekstu, w którym doświadczanie przyjemności i pozytywnych emocji może być u nich osłabione. Takie łączone podejście metodologiczne umożliwia również uchwycenie znaczenia, jakie w danej kulturze - a także w kontekście porównań międzykulturowych - mają objawy emocjonalne (Jenkins 1997) i zapewnia pełniejsze wyjaśnienie sposobów opisywania przez pacjentów subiektywnego doświadczenia emocjonalnego. Bibliografia Amador X.F., Flaum M., Andreasen N.C., Straus D.H., Yale S.A., Clark S.C., Gorman J.M.: Awarness oflllness in Schizophrenia and Schizoaffective and Mood Disorders. Ar- chives of General Psychiatry 1994; 51: 826-836. Andreasen N.:Affective Flattening and the Criteriafor Schizophrenia. American Journal of Psychiatry 1979; 34: 208-212. Andreasen N.: Negative Symptoms in Schizophrenia: Definition and Reliability. Archives of General Psychiatry 1982; 39: 784-788. Averill l.R.:AngerandAggression. Springer-Verlag, New York 1982. Bellack A.S., Morrison R.L., Wixtead J.T., Muesser K.T. -.AnAnalysis ofSocial Competence in Schizophrenia. British Journal of Psychiatry 1990; 156: 809-818. 389 SCHIZOFRENIA, KULTURA I SUBIEKTYWNOŚĆ Berenbaum H., Oltmanns T.J.: Emotional Experience and Expression in Schizophrenia and Depression. Journal of Abnormal Psychology 1992; 101: 37-44. Blanchard J.J., Bellack A.S., Mueser K.T.: Affective and Social-behavioral Correlates of Physical and Social Anhedonia in Schizophrenia. Journal of Abnormal Psychology 1994; 103: 719-728. Blanchard J.J., Mueser K.T., Bellack A.S.: Anhedonia, Positive and Negative Affect, and Social Funclioning in Schizophrenia. Schizophrenia Bulletin 1998; 24: 413-424. Bleuler E.: Dementia Praecox or the Group of Schizophrenias. International Universities Press, Inc., New York 1950 [1911]. Borod J.C., Alpert M., Brozgold A., Martin C, Welkowitz J., Diller L., Peselow E., Angrist B., Liberman A.: A Preliminary Comparison of Fiat Affect Schizophrenics and Brain- -damaged Patients on Measures ofAffective Processing. Journal of Communication Dis- orders 1989; 22: 93-104. Bouricius J