To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
F. Kowalewski odnosi potrzeby opiekuńcze do systemu społecznego, złożonego z dwóch elementów: opiekuna i podopiecznego. W systemie tym opiekun rozpoznaje "rozbieżności między obiektywnie wymaganym poziomem zaspokojenia potrzeb osobniczych podopiecznego, a stopniem możliwości ich zaspokojenia przez drugiego". W internacie potrzeby są wypadkową rozwoju młodzieży, obiektywnych sytuacji, deprawacji wartości, młodzieńczych trudności, zakłóceń możliwości realizacji jej dążeń, zainteresowań oraz przewidywanych przez wychowanków perspektyw życiowych. W placówce stale zachodzi aktualizacja i mentalizacja potrzeb wychowanków, które K. Obu-chowski nazywa "uczeniem się potrzeb"473. W internacie występują potrzeby ujawniane i artykułowane przez młodzież oraz potencjalne, przewidywane przez wychowawców. Praktyka potwierdza, że w internacie zaspokajanie potrzeb wychowanków stanowi ważny problem w działalności wychowawców. Odnosi się to do potrzeb egzystencjalnych i psychicznych. Uważam, że można przyjąć koncepcje M. H. Masłowa. Należą do nich potrzeby: fizjologiczne, bezpieczeństwa psychologicznego, miłości i poczucia przynależności, a także osiągnięć i szacunku do siebie, samorealizacji oraz potrzebę poczucia człowieczeństwa i samoaktualizacji48. Kompensacyjna działalność opiekuńczo-wychowawcza to także zapobieganie niepożądanym zjawiskom i wydarzeniom, które mogą ograniczać rozwój wychowanków. Zalicza się do niej pomaganie młodzieży w przezwyciężaniu szkodliwych przyzwyczajeń, nawyków i postaw. Kompensacja obejmuje zwykle pomoc w zachowaniu osobistej higieny, zdrowia, hartowania organizmu i uodparnianiu wychowanków na sytuacje stresowe i trudności życiowe. Realizację tych zadań może ułatwić inicjowanie procesów "wsparcia społecznego", które zachodzą w układzie wzajemnych interakcji animowanych przez wychowawców i empatycznych kolegów. W procesie wspomagania konieczny jest dobrowolny udział jednostek oczekujących wsparcia, jak i tych, którzy pomocy udzielają. Warto podkreślić, że celem wsparcia jest pomoc potrzebującym, aby mogli samodzielnie sobie radzić. 47a F Kowalewski, Kontrowersje wokół pojęcia opieki, (w ) Metodologiczne problemy pedagogiki opiekuńcze;, Zielona Góra 1995 48 G Gajewska, Problemy-dylematy wynikające z teorii potrzeb dla teorn i praktyki opieki nad dzieckiem, WSR Zielona Góra 1997, s 32 i nast 41) S Kawula, Wsparcie społeczne kluczowy wymiar pedagogiki społeczne), [w ] "Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze"1996, nr l 32 W interakcjach występują rożne zakresy społecznego wsparcia. Zdaniem S. Kawuli należą do nich: - wsparcie emocjonalne - zawierające pozytywne komunikaty werbalne w rodzaju "nie jesteś sam, jesteś z nami", "lubimy cię", "możesz na nas liczyć"; - wsparcie wartościujące - przekazywanie komunikatów z pozytywnymi ocenami, noszącymi samoocenę"jesteś znaczący", "dzięki tobie mogliśmy to osiągnąć", "trzymaj tak dalej"; -wsparcie informacyjne - pomaganie w rozwiązywaniu problemów, porady, przekazywanie niezbędnych informacji dotyczących wydarzeń i spraw; - wsparcie instrumentalne - konkretna pomoc materialna, świadczenie usług49. Chyba bez większego ryzyka można uznać, że w ramach kompensacji w internacie zawierają się zadania wyrównujące wychowankom czasowe odłączenie od rodziny oraz wszelaka pomoc w rozwiązywaniu ich młodzieńczych problemów, zmniejszaniu ryzyka popełniania błędów i poszukiwaniu sensu życia. Konieczne jest do tego diagnozowanie wychowanków i w miarę potrzeb opracowywanie profilaktycznych programów terapeutycznych wspomagających rozładowywanie napięć emocjonalnych, wyciszanie i relaksacje oraz programów resocjalizacyjnych, ułatwiających współżycie młodzieży z zaburzeniami niedostosowania społecznego oraz ich przezwyciężanie. 1.5.4. Wspomaganie rozwoju intelektualnego i kulturowego (Młodzież zamieszkuje w internacie i uczy się w średniej szkole w okresie dorastania. Uznaje się, że jest to najbardziej intensywny czas zdobywania wiedzy i przyswajania kultury, w którym młodzi poznają i starają się zrozumieć świat oraz samego siebie. Chyba bez większego ryzyka można funkcje internatu w zakresie rozwoju intelektualnego i kulturowego potraktować łącznie. Urzeczywistnianie celów obu zakresów ma duże znaczenie dla młodzieży wywodzącej się ze wsi, której ta pomoc jest potrzebna, zwłaszcza w okresie reformowania systemu edukacji i związanych z tym trudności. Odwołując się do praktyki można w sposób sygnalny podnieść niektóre problemy wynikające ze wspomnianej funkcji. Ze zrozumiałych względów trzeba ograniczyć się do dwóch głównych zadań. Z jednej strony będzie to stwarzania wychowankom niezbędnych warunków do uczenia się, z drugiej - tworzenie możliwości wzbogacania wiedzy, rozwijania zdolności i zainteresowań związanych z rozwojem nauki i kultury. \ 33 1.5.5