To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Po trzech stopniach złych myśli, słów i uczynków musi ona zstąpić do piekła, gdzie demony przynoszą jej truciznę i jad, węże i skorpiony oraz inne szkodliwe gady. Męki te dusza będzie musiała znosić aż do dnia zmartwychwstania. W opisach tych (przypominających męki piekielne naszej tradycji) nie ma jednak wzmianki o ogniu piekielnym. Pojawia się on dopiero w opisie końca świata w Bundahisznie jako rzeka roztopionego metalu przypominająca strumień lawy, przez którą przejdą wszyscy ludzie i zostaną w niej oczyszczeni, z tym, że sprawiedliwym wydawać się będzie ona ciepłym mlekiem. Metal ten wypełni miejsce piekła, a ziemia będzie nim wyrównana. Piekło nie jest więc wieczne, trwać ma tylko do powszechnego zmartwychwstania - dziewięć tysięcy lat. Wówczas to potępieni po oczyszczeniu w ogniu połączą się ze zbawionymi i tak jak oni otrzymają nowe ciało (DalastanaDenlk 13,4; 32, l O, 41, 6). G. odpowiada więc raczej chrześcijańskiemu pojęciu -» czyśćca niż piekła. Echem takiej koncepcji "ograniczonego czasowo" piekła była przyjmowana przez Orygenesa i jego zwolenników, głównie w Kościele wschodnim, idea apokatastazy (gr. apokatastasis "przywrócenie" do stanu pierwotnego), według której potępieni w piekle kiedyś się nawrócą i osiągną zbawienie. W Kościele zachodnim tamę tym poglądom położył św. Augustyn w Pańskie Bożym. (S.C.) GOGA I MAGOGA PAŃSTWO -według tradycji żydowskiej kraina zamieszkiwana przez starożytne bezbożne ludy Goga i Magoga, identyfikowane czasem z dziesięcioma zagubionymi plemionami Izraela, ukaranymi za oddawanie czci bałwanom. Koncepcję istnienia p.G.i M. przyjęło także chrześcijaństwo. Według Apokalipsy św. Jana, na końcu świata ludy Goga i Magoga mają walczyć u boku szatana z wyznawcami Chrystusa (Ap 20, 7). Ludy te miały zostać uwięzione za wielkimi górami na Dalekim Wschodzie. Zamknięcie ich za wielkim murem miało być jakoby dziełem Aleksandra Macedońskiego. Wraz z pojawieniem się legendy o -» Jana Prezbitera królestwie popularne stało się łączenie osoby króla Jana z funkcją strażnika p.G.i M. Jego zadaniem miało być uniemożliwienie jego mieszkańcom wyjścia poza otaczające ich mury i rozprzestrzenienia się w świecie, co mogłoby spowodować nadejście końca świata. Według innej wersji legendy, to właśnie król Jan miał zbudować umocnienia zabezpieczające świat przed ich napływem. Mityczne państwo (-» ziemskie krainy i obszary mityczne) bardzo często pojawiało się na średniowiecznych mapach, m.in. mapa Sanuda z 1329 roku sytuuje je obok królestwa Jana Prezbitera, oddzielając obie krainy murem. Według innych lokalizacji, istniało ono za Wrotami Kaspijskimi, Wrotami Aleksandra lub w Gruzji. Od połowy XIII w. najczęściej kojarzone z Mongołami, których wtargnięcie do Europy postrzegane było jako zwiastun końca świata. Skojarzenie to wystąpiło po raz pierwszy w liście anonimowego biskupa węgierskiego do biskupa Paryża, napisanym tuż przed zdobyciem Kijowa przez Mongołów. Według tego przekazu, siedziby tego wojowniczego ludu znajdować się miały nad rzeką Gog (w sąsiedztwie ludu Goga). Wśród cech, które zdaniem biskupa wskazywały na to, że Mongołowie są ludem Magoga, wymieniał on: brak wiary w Boga, chęć @@@ podbicia wszystkich ziem, używanie pisma żydowskiego, którego mieli ich nauczyć ludzie o "bladych twarzach", i nie-wybredność w jedzeniu, m.in. spożywanie węży i żab. W istnienie p.G.i M. na Wschodzie i w rolę, jaką odegra ono w końcu świata, wierzyli również muzułmanie. (E.P.) GÓRA KOSMICZNA - w kosmologiach poszczególnych tradycji mi-tyczno-religijnych centralna góra wszechświata, łącząca wszystkie poziomy bytu, wszystkie światy, stanowiąca model -» kosmosu oraz kosmiczny trakt i pionową -» oś kosmiczną (zob. Wstęp), na której wspiera się sklepienie -» nieba. Podobnie jak -» drzewo kosmiczne (z którym występuje zamiennie bądź jednocześnie, np. jako drzewo rosnące na górze: -» Krainy Czterech Stron Świata), g.k