To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Dlatego też w nauce odmawiano czasem Sparcie znamion regularnie, zorganizowanego państwa. III. POGLŃD NA ROZWÓJ ATEN 8. Stosunki gospodarcze i społeczne. W przeciwieństwie do Sparty, ewolucja historyczna Aten doprowadziła do wykształcenia się wysoko rozwiniętego ustroju demokratycznego. Podobnie jak Sparta Ateny stanowiły pierwotnie monarchię, w której wykształcił się następnie ustrój arystokratyczny, podobnie też godnoŁć królewska została zachowana tylko w ograniczeniu do funkcji sakralnych. Faktycznie arystokracja rodowa (eupatrydzi) przejęła rządy przez swoje organy, tzn. przez 9 archontów i organ kolegialny, Areopag, który stanowił radę złożoną z byłych archontów. Areopag decydował o najważniejszych sprawach i był równoczeŁnie najwyższym trybunałem. Od VII w. p.n.e. wystąpiły w Atenach tendencje do demokratyzacji ustroju, tzn. do rozszerzania kręgu osób uprawnionych do udziału w zarządzie kraju. Proces ten wiązał się z dokonywującymi się przemianami życia gospodarczego, które nauka okreŁla mianem greckiej rewolucji gospodarczej i pieniężnej. Rozpoczęła się ona już w VII w. p.n.e. Głównymi jej objawami były rozwój morskiej wymiany handlowej z Małą Azją, podniesienie się produkcji przemysłowej, a od VI w. pojawienie się pieniądza i gospodarki pieniężnej. Dokonywujące się przemiany wpłynęły na pojawienie się nowej kategorii społecznej, mianowicie rodzaju burżuazji, plutokracji, złożonej z osób bogacących się na handlu i produkcji przemysłowej. Na tym tle zarysowały się ostre sprzecznoŁci między rodową arystokracją ziemską a klasami miejskimi. Wywołały one długotrwałe walki klasowe, w wyniku których przeprowadzono szereg reform wewnętrznych. Decydujące znaczenie miały tu reformy Solona (r. 594 p.n.e.) i reformy Kleistenesa (r. 50? i 5@6 p.n.e.). Na nich oparł się demokratyczny ustrój Aten w V i IV w. p.n.e. LudnoŁć Aten dzieliła się na dwie kategorie: obywateli i nieobywateli. Jedynie obywatele mieli prawa polityczne. O ile w Sparcie liczba uczestniczących w organach władzy spartiatów ulegała stałej redukcji, o tyle w Atenach proces ten prowadził. w odwrotnym kierunku. Zaważyły tu szczególnie reformy , Solona, który dokonał podziału społeczeństwa na 4 klasy według kryterium majątkowego. PrzynależnoŁć do danej klasy, zależna od wielkoŁci posiadanego majątku, decydowała o posiadaniu większych lub mniejszych praw politycznych. Znaczenie tej reformy polegało na tym, że przez wyeliminowanie dotychczas stosowanego kryterium rodowego, które zapewniało rządy wyłącznie arystokracji rodowej, obecnie do nawo powstałych organów państwowych dopuszczono także przedsiębiorcze, zamożniejsze elementy, nie mogące się wykazać pochodzeniem rodowym. Ta rażąca nierównoŁć praw obywatelskich przyznanych różnym klasom została ograniczona bardziej demokratycznymi r e formami Kleistenesa. Reformy te oznaczały zniesienie dotychczasowego ustroju rodowego przez wprowadzenie podziału kraju wedle kryterium terytorialnego (10 fyl, dzielących się na 100 demów). Ocenia się liczbę obywateli mających prawa polityczne w Atenach na 30 - 40 t osób, co było liczbą bardzo dużą. Reformy te nie mogły jednak zapobiec kształtowaniu się poważnych różnic majątkowych między obywatelami. W konsekwencji Ateny pozostały widownią stałych zmagań między siłami demokratycznymi a grupami oligarchii majątkowej bogaczy. Do nieobywateli należały trzy grupy: metojkowie, wyzwoleńcy i niewolnicy. Metojkowie byli warstwą cudzoziemców. SpoŁród nich rekrutowali się w dużej liczbie kupcy i rzemieŁlnicy Wprawdzie nie mieli oni praw politycznych, lecz położenie ich było korzystniejsze od położenia spartańskich periojków (6). Niewolnicy liczebnoŁcią swą przewyższali niemal dwukrotnie liczbę obywateli i metojków razem wziętych. Na ich pracy fizycznej opierała się cała gospodarka ateńska. Byli oni własnoŁcią pana i traktowano ich jak rzecz; nie mieli więc żadnych praw. Panowie mieli nad nimi całkowitą władzę, jednak na karę Łmierci mógł w Atenach skazać niewolnika tylko sąd. Trzecią kategorią byli wyzwoleńcy. Niewolnik wyzwolony nie nabywał praw obywatelskich, a sytuacja jego stawała się podobna do położenia metojka. 9. Ustrój państwa. Ustrój polityczny demokracji ateńskiej po dokonanych reformach, a więc w V i IV w. p.n.e. charakteryzowały następujące instytucje: 1) Zgromadzenie Ludowe (Eklezja), 2) Rada Pięciuset (Bule), 3) wybieralne i odpowiedzialne urzędy, 4) sądownictwo ludowe (Heliaja). 1