To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Kiełkujący kapitalizm sąsiaduje ze spuścizną dziesięcioleci komunistycznej stagnacji. Stara generacja odeskich Polaków wymiera. Młodzież mówi już wyłącznie po rosyjsku, miejscowy Związek Polaków jest słaby i boryka się z licznymi trudnościami. Podejmuje się próby wskrzeszenia polskiej szkoły czy choćby klasy. W jednej ze szkół siostry salezjanki uczą polskiego. Księdzu prałatowi Tadeuszowi Hoppemu, proboszczowi odeskiemu, udało się przez długie lata tę polskość podtrzymywać. Ani jednego kazania nie wygłosił po rosyjsku. Wiernym twardo zalecił: „Przepisujcie ręcznie polskie modlitewniki". Za całokształt swej pracy otrzymał odznaczenie od rządu Rzeczpospolitej Polskiej i prezydenta Wałęsy. Centralny punkt miasta stanowi położony nad nadmorską skarpą * półkolisty plac z pomnikiem Richelieu'go. Odsłonięty w 1828 r. pomnik jest jednym z ostatnich dzieł wybitnego rzeźbiarza rosyjskiego I. Martosa. Odlana z brązu postać, stylizowana na starorzymskiego bohatera z wieńcem laurowym na skroniach, stoi na piedestale 158 159 ozdobionym mosiężną tablicą Tnskrypcyjną i płaskorzeźbami- Książę A. E. Richelieu (1766-1822), francuski emigrant służący w armii rosyjskiej, był gubernatorem tzw. N°worosji, aod 1814 r. burmistrzem Odessy. Położył wielkie zasługi dla rozbudowy miasta i przez wielu uważany jest za jego ojca założyciela. i Odessa. Pomnik księcia Richelieu'go *** Schody prymorskie, zwane też Potiomkinowskimi, wybudowane w latach 1837-42 według projektu F. Boffa, prowadzą od pomnika w dół, łącząc centrum miasta z dworcem morskim. Mają 192 stopnie, 137 m długości i Pokonują wysokość 27 m. Podczas wydarzeń 1905 r. W°jsko carskie dokonało na nich masakry, która została później przedstawiona w jednej z najsłynniejszych scen W historii światowej kinematografii, w filmie S. Eisenstei-n* Pancern ik Potiomkin. ''Zabudowa Bulwaru Prymorskiego, ciągnącego się na przestrzeni 500 m wzdłuż skarpy po obu stronach placu, stanowi reprezentacyjną fasadę miasta od strony morza i jest jednym z najbardziej interesujących zespołów architektonicznych na Ukrainie. Z jednej strony bulwar zartiyk:a Zespół pałacowy Woroncowów, z drugiej gmach 160 Starej Uieidy. większość budynków przy ouiwarze to awu-lub trzykondygnacyjne klasycystyczne domy mieszkalne z I poł. XIX w., zbudowane z wapienia, zdobione balkonami o kutych żeliwnych balustradach, stiukowymi girlandami, boniowaniem i pilastrami, np. budynki nr 1, 2, 3 (z oszklonymi galeriami od strony dziedzińca), 4, 5, 6, 10, 12, 13 (wewnątrz reprezentacyjne schody marmurowe z kolumnami korynckimi i sztukaterie), 14 i 15. W niektórych wypadkach wystrój zmieniono pod koniec XIX w. na neorenesansowy (np. domy nr 5 i 14). Wyróżnia się kilka gmachów publicznych. * Urząd Miasta (Prymorśkyj Bulwar 7) został zbudowany w 1826 r. przez F. Boffa, fasadę projektował petersburski architekt A. Mielnikow. W latach 1947-48 gmach był przebudowywany. Jest to budynek trzykondy-gnacyjny, z wklęsłą częścią środkową na planie półkola i prostokątnymi skrzydłami. W części wklęsłej loggia z arkadą, górne piętra rozczłonkowane sześcioma pilastrami jońskimi, elewacje zwieńczone kamienną balustradą. ODESSA CENTRUM 0 250 500 m 161 * * Hotel „Petersburski" (Pryfhorśkyj Bulwar 8) wznieśli w 1833 r. ci sami architekci. Kształtem architektonicznym nie różni się od Urzędu Miasta, zmieniono tylko joński porządek pilastrów na koryncki i dodano fryz stiukowy. W części wklęsłej pięcioprzelotowa arkada z loggią. Jednym z gości hotelowych był w 1846 r. wybitny krytyk literacki W. Bieliński, o czym przypomina tablica pamiątkowa. Obecnie w budynku mieszczą się biura przedsiębiorstw żeglugowych oraz klub młodych marynarzy. * Pałac przy Prymorskim Bulwarze 9 wybudował w 1830 r. F. Boffo. Reprezentacyjna część środkowa jest dwukondygnacyjna, z półpiętrem cokołowym, skrzydła boczne od ogrodu czterokondygnacyjne