Daj� one r...

977 h., tj. 1569- 1570 n.e., gdy Soko�owi�, jako wielki wezyr Selima II, podj�� by� niefortunn� wypraw� na zagarni�ty przez Moskw� Astracha�. Kudsi to pse- 27* 381 udonim autora tego okoliczno�ciowego wiersza, wskazuj�cy, �e pochodzi� on z Jerozolimy (po ar. Kuds, tj. w�a�ciwie "�wi�to��", "�wi�tynia"). 49 Ergene - rz. w Turcji (lewy dop�yw Maricy), nad kt�r� le�y m. Lii-leburgaz. 50 Rum (ar. "Rzym") - nazwa cesarstwa wsch.-rzymskiego u Arab�w, przeniesiona p�niej na pa�stwo osma�skie. 51 Adziam (ar. ad�am "obcy") - ar. nazwa Pers�w i Persji, u�ywana tak�e przez Turk�w, a od nich w w. XVI-XVIII przej�ta tak�e do j�zyka polskiego (kobierce "adziamskie", tj. perskie). 52 Mehmed pasza Soko�owi� zosta� �miertelnie raniony sztyletem przez pewnego Serba przebranego za derwisza w momencie, gdy wieczorem w domu swoim przyjmowa� skargi i petycje ubogich. 53 Arabskie litery tego chronogramu tworz� dat� 973 r.h. (1565-1566 n.e.), tj. pierwszego roku wielkiego wezyrstwa Soko�owi�a. 54 Opis drogi Ewliji Cz. z Liileburgaz na p�n. nie wnosi niczego istotnego, tote� go opuszczamy. 55 Ajtos (po tur. Ajdos) -m-ko w Bu�garii o 30 km na p�n.-zach. od portowego m. Burgas, s�ynne z uprawy wina. Nazw� tak� nosi tak�e m-ko w Turcji w okolicy Kyrkkilise oraz szczyty g�rskie na terenie Azji Mn. Ewlija Cz. myli si� chyba, wywodz�c j� od imienia za�o�yciela miasta (cho� w staro�ytno�ci by�o znane m�skie imi� gr. Ajthos). K i s s l i n g, o.c., s. 21 wywodzi nazw� t� z nowogr. aetos "orze�". 56 R. 814 h. przypad� na lata 1411-1412 n.e. 57 Musa Czelebi - jeden z czterech syn�w Bajezida I Pioruna, kt�ry panowa� w latach 1410-1413, a poleg� w walce ze swoim bratem i rywalem Mehmedem I. 58 Czenge - g�ra lub niewielkie pasmo we wsch. cz�ci Ba�kan�w (Kam-czijska P�anina), w s�siedztwie miejscowo�ci o tej�e nazwie, o kt�rej autor m�wi nieco dalej. 59 Wsi o nazwie Kurdmahallesi (tur.-ar. "Dzielnica Wilk�w") dost�pne nam mapy nie notuj�. 60 Czenge - m-ko o 35 km na p�n. od Ajtos, zwane r�wnie� Owczaga (obecnie, jak si� zdaje, przemianowane na Komunari). 61 Prowadia (po tur. Prawadi) -m. o 30 km na p�n.-zach. od Czenge, opisane przez autora nieco dalej. 62 Jenikoj (tur. "Nowawie�") - m-ko o 10 km na p�n. od Czenge, zwane przez Bu�gar�w Nowe Se�o (ostatnio, jak si� zdaje, przemianowane na Dy�gopol). 63 Nazw� Kamczija (z tur. Kamczy "Bicz") nosz� dwie rzeki w Bu�garii. Jenikoj (Nowe Se�o) le�y nad rz. Golama Kamczija (bu�g. "K. Wielka"). Nad jej prawym dop�ywem, zwanym Luda Kamczija (bu�g. "K. Szalona"), le�y m-ko Czenge (dzi� Komunari). 382 64 Morea (po tur. Mora) - �redniowieczna nazwa Peloponezu. 65 Gumiild�ine - m. w Grecji (Tracja Zach.), zwane po gr. tak�e Ko-motini. 66 Anado�uhisary (tur.-ar. "Zamek anatolijski") - bizantyjski zamek z ko�ca XIV w. na azjatyckim brzegu Bosforu, o par� km na p�n. od Stambu�u. 67 Od Jenikoj (Nowego Se�a), poprzedniego popasu Ewliji Cz., jest Prowadia oddalona o 20 km na p�n.-zach. 68 Dobrudza - historyczna kraina mi�dzy dolnym Dunajem a M. Czarnym, kt�rej cz�� p�n. z g��wnym m. Konstanc� nale�y dzi� do Rumunii, a cz�� p�d. z g��wnym m. To�buchin - do Bu�garii. Nazw� sw� zawdzi�cza Dobrotyczowi lub Dobryczowi, wojewodzie bu�garskiemu, kt�ry w drugiej po�owie XIV w. za�o�y� tu osobne ksi�stwo. - Hluni (?), o kt�rym m�wi Ewlija Cz., to jedna z licznych u niego postaci zmy�lonych. 69 Kruszewac - m. w Serbii, przez Turk�w zwane A�ad�ahisar (tur.-ar. "Pstry zamek)". 70 Tulcza (pisownia rum.: Tulcea) - m. w Dobrud�y rumu�skiej. 71 Smenderewo (po tur. Semendere) - m. w Serbii, o 40 km na p�d.-wsch. od Belgradu. 72 Iskyr - rz. w Bu�garii (dop�yw Dunaju), kt�ra wyp�ywa z Rodop�w o 70 km na p�d. od Sofii i nast�pnie przecina R�wnin� Sofijsk�. 73 Kumra�kum (tur. "Ceglaste Piaski") - nieznana z innych �r�de� nazwa step�w akerma�skich u Ewliji Cz. 74 Akerman (kr. Akkerman, tj. "Bia�ygr�d" - odpowiednik wcze�niejszej nazwy s��w. Bia�ogr�d lub rum. Cetatea Alba) - warowne m. u uj�cia Dniestru, zdobyte w r. 1484 przez Bajezida II, p�niej stolica Bud�a-ku, tj. "K�ta" (tur.), mi�dzy Dniestrem a Dunajem. Dzi� nale�y do Ukrai�skiej SRR oraz nosi nazw� Bie�gorod Dniestrowskij. 75 Czyngis chan (1155-1227), s�ynny za�o�yciel imperium mongolskiego, w triumfalnym pochodzie na zach�d dotar� jedynie do Azji �rodkowej (Samarkanda, Buchara). 76 Tochtamysz - chan Z�otej Ordy (1377-1395), w Polsce znany z tego, �e w r. 1393 przys�a� poselstwo na dw�r Jagie��y w Krakowie. 77 Ewlija Cz. ma tu niew�tpliwie na my�li Dobrotycza (por. przyp. 68), kt�ry istotnie �y� wsp�cze�nie z Tochtamyszem. 78 Mehmed bej - wezyr Musy Czelebiego, bejlerbej Rumelii, kt�ry pad� w r. 1422 pod m. Iznik w Azji Mn. By� on synem Micha�a, greckiego pana okolic g�ry Olimp ko�o Brusy, kt�ry przeszed� na islam i odegra� znaczn� rol� w tureckim podboju Hellady, za co uzyska� zaszczytny tytu� Gazi. 79 Plewna (lub Plewen) - m. w Bu�garii p�d. nad rz. Wid. 80 Ewlija Cz. ma tu na my�li ustawy czy te� statuty (ar. kanun, z gr.) 383 Sulejmana Wspania�ego-Prawodawcy, kt�ry m.in. uregulowa� terytorial-no-administracyjny podzia� Turcji. 81 Opisane tu zjawisko polega na tym, �e na przedmiotach zanurzonych w pewnych �r�d�ach osadzaj� si� rozpuszczone w wodzie minera�y. 82 Ewlija Cz. m�wi tu o jednym z licznych miejsc kultu grob�w �wi�tych (derwisz�w) muzu�ma�skich. Opis wy�ej zorganizowanej formy tego kultu znajdziemy na s. 57 i n. oraz 70 i n. 83 Ed�e - przydomek "Stary", utworzony z ad�y - powszechnej w Turcji i na Krymie gwarowej formy wyrazu ar. had�d�y, had�y "pielgrzym" (tytu� �pielgrzym�w do Mekki). 84 Sulejman pasza - syn Orchana, a wnuk Osmana, za�o�yciela dynastii su�tan�w tureckich, drugi z kolei wezyr osma�ski