W Xvii w...

To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

na wsi angielskiej panowa�a w zasadzie gospodarka czynszowa, cho� istnia�y jeszcze relikty systemu pa�szczy�nianego, bardzo zreszt� rzadkie i spotykane wy��cznie w zacofanych rejonach kraju. Obserwujemy te� pocz�tki pracy najemnej w rolnictwie. W handlu zbo�em i we�n� zainteresowane by�y w Anglii r�ne klasy spo�eczne, najbardziej jednak bur�uazja i przede wszystkim nowa, �rednia szlachta - gentry. Wysoka ranga, jak� mia�y zbo�e i we�na w ekonomice tudorowskiej i stuartowskiej Anglii, poci�gn�a za sob� charakterystyczne nast�pstwa. Ziemia przestawa�a by� wy��cznie miejscem uprawy zb� i wypasania owiec, a wi�c �r�d�em zaspokajania potrzeb gospodarki konsumpcyjnej, staj�c si� r�wnocze�nie miejscem lokaty kapita�u a zarazem obiektem transakcji handlowych. W dalszym ci�gu na wsi angielskiej trwaj� ogradzania. Wyst�powa�y one ju�, jak wiemy, za pierwszych Tudor�w, najwi�ksze jednak ich nasilenie przypada na ostatnie �wier�wiecze Xvi i na pierwsze lata Xvii w., a wi�c na drug� po�ow� panowania El�biety I. Ogradzania spowodowa�y donios�e nast�pstwa spo�eczne nie tylko na wsi angielskiej, lecz i w miastach. W ich wyniku nast�pi�o wysiedlanie i wyw�aszczanie ch�op�w z ziemi, co spowodowa�o z kolei pojawienie si� licznych rzesz spauperyzowanej ludno�ci wiejskiej, kt�rej jedynym �r�d�em utrzymania mog�a by� praca r�k w�asnych. Spo�r�d tych w�a�nie ch�op�w rekrutuje si� najemna si�a robocza, potrzebna zar�wno w rolnictwie, jak i przemy�le. Tote� kapitali�ci i wiejscy, i miejscy zyskuj� rezerwy taniej si�y roboczej, kt�rej mog� dyktowa� warunki. Poda� si�y roboczej przewy�sza�a jednak znacznie zapotrzebowanie na ni�. Proces ogradzania - obok spowodowania powa�nego nasilenia konflikt�w spo�ecznych na wsi - oraz pauperyzacja szerokich rzesz ch�opskich przynios�y r�wnie� ujemne skutki gospodarcze. Powi�kszenie area�u pastwisk kosztem ziemi uprawnej przyczynia�o si� bowiem do spadku produkcji zb�. A rynek zbo�owy odgrywa� nie mniejsz� rol� ni� rynek we�niany. Dopuszczenie do zbyt powa�nego deficytu zbo�owego mog�o spowodowa� powa�ne i negatywne konsekwencje ekonomiczne dla kraju. Tote� w ko�cu Xvi w. dochody otrzymywane z hodowli owiec i sukiennictwa przeznacza si� w powa�nej cz�ci na import zbo�a z zagranicy. Pocz�wszy od Xvii w. charakter ogradzania zmienia si� (tzw. ogradzanie nowego typu). Uzyskanie grunt�w na pastwiska przesta�o by� ich jedynym i wy��cznym celem. Wzrasta zainteresowanie produkcj� ro�linn� i zbo�ow�. Pewna cz�� grunt�w zostaje przeznaczona pod upraw�. R�wnocze�nie wprowadza si� w rolnictwie ulepszenia techniczne. Wszystko to pozwoli�o na zwi�kszenie krajowej produkcji ro�lin i zb�, a tym samym na ograniczenie ich importu. W walce z ogradzaniami, kt�re wci�� by�y powa�nym problemem spo�ecznym i wywo�a�y wiele ferment�w i zaburze�, do dyspozycji rz�du stuartowskiego pozosta�y jedynie p�rodki, a te - jak zawsze - nie mog�y doprowadzi� do nale�ytych rozwi�za�. Wydawano zakazy nowych ogradza�, a gdy to nie pomaga�o, uciekano si� do �ci�gania kar pieni�nych od nie przestrzegaj�cych przepis�w. Rezultatem ca�ej akcji by�o niewielkie zwi�kszenie dochod�w skarbu kr�lewskiego. Ch�opi angielscy niejednokrotnie chwytali za bro� ju� w Xvi w. walcz�c ze zgubnymi dla nich ogradzaniami. Nasilenie ogradza� na prze�omie Xvi i Xvii w., zw�aszcza w �rodkowej Anglii, doprowadzi�o w 1607 r. w hrabstwie Northampton do wi�kszego powstania ch�opskiego, do kt�rego bezzw�ocznie przy��czyli si� ch�opi z hrabstw Warwick i Leicester. Cel ich wyst�pie� nie nasuwa� najmniejszych w�tpliwo�ci. Powsta�cy niszczyli �ywop�oty i zasypywali rowy otaczaj�ce pastwiska. Gdy dosz�o do pertraktacji, o�wiadczyli oni, �e zbuntowali si� z powodu najnowszych ogradza�, kt�re uczyni�y z nich n�dzarzy skazanych na zag�ad�. Warto zapami�ta�, �e uczestnik�w powstania 1607 r. pocz�to nazywa� "zr�wnywaczami" (levellers) i "kopaczami" (diggers). Tu wi�c mamy �r�d�o nazw dla p�niejszych, z okresu rewolucji, radykalnych ruch�w spo�ecznych. Ogradzania by�y g��wn�, ale nie jedyn� przyczyn� wyst�pie� ch�op�w angielskich w pierwszej po�owie Xvii w. By�y one r�wnie� skierowane przeciw akcji melioracyjnej i odbieraniu ch�opom serwitut�w le�nych. Melioracja, przeprowadzona g��wnie we wschodniej cz�ci Anglii, powodowa�a tak�e rugowanie ch�op�w z cz�ci lub nawet ca�o�ci ich grunt�w, kt�re jak wiemy, przechodzi�y na w�asno�� meliorant�w. Byli nimi przewa�nie arystokraci i ludzie bogaci. W ten spos�b akcja osuszania wielkich bagiennych obszar�w, mog�ca przynie�� powa�ne korzy�ci gospodarcze dla kraju, obr�ci�a si� na razie zdecydowanie na niekorzy�� licznych rzesz ch�opskich, powoduj�c ich katastrof� materialn�. Jednak�e antymelioracyjne bunty ch�opskie obiektywnie mia�y charakter wsteczny, kierowa�y si� bowiem przeciwko akcji maj�cej na celu uzyskanie nowej ziemi pod upraw� i podniesienie techniki rolnej. Szczeg�lnie szeroki zasi�g mia�o wyst�pienie ch�op�w w czwartym dziesi�cioleciu Xvii w. Obj�o ono hrabstwa p�nocno-wschodniej Anglii (Norfolk, Cambridge, Lincoln, Nottingham, York). Najwi�ksze ich nasilenie przypada na rok 1638. Innego rodzaju by�y ruchy ch�opskie w po�udniowo-zachodniej Anglii. Wywo�a�y je cz�ciowo r�wnie� ogradzania, ale g��wne ich ostrze skierowane by�o przeciwko sprzeda�y las�w kr�lewskich, w kt�rych ludno�ci miejscowej przys�ugiwa�y serwituty le�ne. Stuartowie, znajduj�cy si� cz�sto w bardzo trudnej sytuacji finansowej, zmuszeni byli do sprzeda�y tych olbrzymich teren�w zadrzewionych. Nowi nabywcy nie czuli si� jednak zobowi�zani do honorowania starych, feudalnych praw ch�opskich, co doprowadza�o do ostrych konflikt�w i wyst�pie� miejscowej ludno�ci. Wyst�pienia te by�y tak ostre, �e spraw� ich rozpatrywano nawet w Star Chamlber (1630, 1631�). Szczeg�lnie silne by�y ruchy ch�opskie w obronie serwitut�w w hrabstwie Gloucester, ci�gn�ce si� niemal przez ca�� pierwsz� po�ow� Xvii w

W Xvii w...

To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

Search

Odnośniki