To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
pojawiaj si wyobraenia heraldyczne, ktre wypieraj poprzedni typ nawet w klasztorach. Podobnie uniwersytety uywaj wyobrae swego patrona. Ale ju w XVIII w. pojawia si godo pastwowe, czasem stylizowane (u nas w Wilnie i Krakowie, pniej take w Warszawie). Akademia Zamojska uywaa herbu, skadajcego si z herbu osobistego papiea Urbana VII i herbu zaoyciela Jelita. Tene herb uywany by na pieczci. Wspczenie uczelnie rzadko sigaj po herb, zadowalajc si najczciej wasnym logo. Liczne organizacje spoeczne posuguj si najczciej pieczciami tekstowymi. Nierzadko jednak s to pieczcie z wyobraeniami, zazwyczaj zwizanymi ze statutowymi celami organizacji lub z jej monogramem, najczciej przybierajce ksztat logo. 628 Pieczcie instytucji i przedsibiorstw zarwno prywatnych, jak i pastwowych, maj przede wszystkim cechy pieczci manipulacyjnych i su raczej dla celw rozpoznawczych, co niejednokrotnie czc si z reklam, dyktuje bogactwo rozwiza rytowniczych. Niemniej i one, wraz z podpisem, nadaj dokumentowi walory autentycznoci. Szczeglne zainteresowanie budz pieczcie urzdw pocztowych, penice pocztkowo (do lat trzydziestych XIX w.) funkcje stwierdzenia miejsca i czasu nadania przesyki oraz opacenia jej, pniej stwierdzaj miejsce, czas nadania i fakt skasowania opaty. 14.6. Funkcjonowanie pieczci 14.6.1. Prawo posiadania pieczci wie si przede wszystkim z pieczci nadajc dokumentowi pen wiarygodno. Jest to wic sigillum authenticum. Pojcie to wprowadzi wspomniany ju dekret papiea Aleksandra III z 1166 r. Ale ju wrd komentatorw prawa nie byo zgody, kto jej moe uywa. Zgodnie z wczeniejszym rozwojem pieczci nie odmawiano tego prawa pieczci papieskiej, cesarskiej i krlewskiej. Potem rozcigano interpretacj na pieczcie ksit wieckich i duchownych oraz korporacji. W ten sposb krg uytkownikw bynajmniej nie pozostawa sztywny, ale stale si rozszerza. W Polsce, jak wiadomo, funkcje takie speniaa zawsze piecz ksica i krlewska, potem w ogle piecz pastwowa. Inne pieczcie takiego charakteru nie uzyskay. Obok pieczci autentycznej istniao jednak wiele innych. Oglnie prawo do posiadania pieczci mia ten, kto piastowa jaki urzd i w zwizku z tym wykonywa wadz, chocia piecz jego nie zawsze miaa cechy pieczci publicznej, tak jak sigillum authenticum. Prawo do pieczci ma take kada osoba prywatna, cieszca si wolnoci osobist, jeeli na to pozwala jej sytuacja gospodarcza, a przede wszystkim spoeczna. Rwnie jej piecz nie ma walorw pieczci publicznej, ale moe spenia wiele funkcji. Natomiast pieczcie organizacji, korporacji lub samorzdw maj charakter publiczny w ramach waciwego im prawa. Piecz osobista moga by dziedziczona. Zjawisko to wystpuje wrd szlachty, rzadziej wrd monarchw. Czasem dziedziczenie koczyo si w momencie sporzdzenia nowego toku, czasem w momencie przerobienia szczegw legendy, a nierzadko i treci wyobraenia napiecztnego. Nieodzowna, zwaszcza w redniowieczu, bya zgodno zarwno legendy, jak i wyobraenia z osob waciciela i jemu waciw tytulatur. Obok tego domagano si, aby i wyobraenie, i legenda trafnie i wyranie oddaway charakterystyczne cechy waciciela pieczci. Niszczenie toku piecztnego nastpowao w wyniku jego niezdolnoci do dalszego uytku w kancelarii, na skutek uszkodzenia albo zuycia, albo te wyganicia uprawnie waciciela do uywania pieczci. Std niszczenie toku po mierci waciciela byo regulowane nie tylko tradycj, ale i przepisami prawa. W praktyce otaczano t czynno bogatym nieraz ceremoniaem (papiea, 629 krla), nierzadko sakralnym. Niszczenie pieczci osobistych (gemm, sygnetw) byo zjawiskiem raczej rzadkim, zazwyczaj w wypadku mierci bezpotomnej. 14.6.2. Carentia sigilli, czyli nieposiadanie pieczci wasnej, w stosunkach polskich w XIII-XV w. jest zjawiskiem niemale powszechnym, jeeli chodzi 0 osoby prywatne. Dotyczy to rwnie w wielu wypadkach ksit. Przyczyny braku pieczci byy rnorakie. Najczciej decyduje tu stosunkowo mae upowszechnienie dokumentu w ogle. Pniej dochodz takie przyczyny, jak due koszty sporzdzania toku oraz postanowienia prawa, jak niesprawno do dziaa prawnych, wynikajca z niepenoletnoci lub te z nieuzyskania nadziau majtkowego. Rwnie atwo w uzyskaniu wikszej wierzytelnoci przez przywieszenie pieczci ksicia nie bya tutaj bez znaczenia. W wypadku zachodzenia zjawiska carentiae sigilli, dokument albo w ogle nie by opatrzony pieczci (stwierdzaa to formua koroboracyjna, podajc zazwyczaj powody), albo zaopatrywany by pieczci obcej osoby, zwaszcza czonka rodziny lub rodu, czy te pieczci dziedziczon. Chtnie korzystano w takich wypadkach z pieczci ksicej, potem z pieczci urzdnikw krlewskich, zwaszcza starostw. 14.6.3