Patterns II) zdecydowaliœmy siê przedstawiæ nasze
39
bie¿¹ce doœwiadczenia zmys³owe w postaci wzoru czterech doœwiadczeñ zmys³owych
.
Du¿e litery oznaczaj¹ cztery g³ówne rodzaje percepcji (systemy percepcji) wykorzystywane przez nas do tworzenia modeli œwiata:
A (ang. auditory) = s³uchowy;
V (ang. visual) = wzrokowy;
K (ang. kinesthetk) = kinestetyczny;
O (ang. olfactory-gustatory) = smakowo-zapachowy.
Literami „e" i „i" w indeksach górnych zaznaczono, czy reprezentacje docieraj¹ do nas ze Ÿróde³ zewnêtrznych — (ang. extemat), tak jak w trakcie patrzenia, s³uchania, odczuwania, w¹chania i smakowania czegoœ, co znajduje siê poza nami — czy wewnêtrznych (ang. internat), tak jak w trakcie przypominania lub wyobra¿ania sobie pewnego obrazu, dŸwiêku, odczucia, zapachu lub smaku. Wy¿ej przedstawiony wzór mo¿na te¿ wyraziæ w formie obrazkowej:
Aby pomóc w lepszym zrozumieniu zagadnienia, poni¿ej przytaczamy fragment z ksi¹¿ki Patterns II:
„Jeœli za³o¿ymy, ¿e w tej chwili siedzisz sam w spokoju i czytasz, to Twój wzór czterech bie¿¹cych doœwiadczeñ zmys³owych bêdzie wygl¹daæ nastêpuj¹co:
/ drukowane s³owa / ksi¹¿ki, sposób V oœwietlenia
\ pomieszczenia ...
fizyczny kontakt z krzes³em, temperatura w pomieszczeniu.
0 zapach w pokoju, f -: , œwie¿oœæ powietrza
Cztery bie¿¹ce doœwiadczenia zmys³owe Czytelnika; „i" oznacza indeks odniesienia Czytelnika, a puste pole (0) — brak jednego rodzaju doœwiadczenia.
40
Wyra¿aj¹c to s³owami, bie¿¹ce doœwiadczanie œwiata zewnêtrznego przez czytaj¹cego jest reprezentowane poprzez opisanie odbieranego przez niego bodŸca wizualnego (drukowane s³owa), towarzysz¹cych temu odczuæ kinestetycznych oraz bodŸców wêchowo-zapachowych. Za³o¿yliœmy, ¿e do czytaj¹cego nie docieraj¹ ¿adne bodŸce s³uchowe z otoczenia, a wiêc wartoœæ zmiennej At (s³uchowy sk³adnik jego doœwiadczenia) wynosi 0. Wartoœci zmiennych V, K i O s¹ okreœlone poprzez opis dop³ywu ze œwiata zewnêtrznego bodŸców, które w danej chwili oddzia³uj¹ na czytaj¹cego. Zwróæmy uwagê, ¿e w naszej analizie ograniczyliœmy siê do reprezentacji doœwiadczenia ze œwiata zewnêtrznego. Ale wzór czterech bie¿¹cych doœwiadczeñ zmys³owych mo¿na te¿ wykorzystaæ do reprezentacji ca³kowitego doœwiadczenia czytaj¹cego, a nie tylko do pochodz¹cych z jego otoczenia. Stwierdziliœmy, ¿e w naszej pracy przydatne bêdzie rozró¿nienie pochodzenia doœwiadczeñ ukazanych w schemacie, czyli wyspecyfikowanie sk³adnika zewnêtrznego (pochodz¹cego z otoczenia osoby) i wewnêtrznego (generowanego przez procesy wewnêtrzne tej osoby). Prostym sposobem reprezentacji takiego rozró¿nienia bêdzie uzupe³nienie symboli rodzajów doœwiadczenia o indeks górny— „i" (generowany wewnêtrznie) i „e" (generowany zewnêtrznie). Przyjmijmy teraz, ¿e czytasz ksi¹¿kê na g³os, tylko dla siebie (nazwijmy to dialogiem wewnêtrznym) i wprowadŸmy indeksy górne rozró¿niaj¹ce sk³adniki generowane wewnêtrznie i zewnêtrznie, a nasz wzór czterech doœwiadczeñ zmys³owych bêdzie nastêpuj¹cy:
drukowane s³owa fizyczny kontakt
ksi¹¿ki'', sposób z krzes³em1-",
oœwietlenia temperatura
pomieszczenia ... w pomieszczeniu .
tempo i intonacja', zapache w pokoju, cechy s³yszalnego œwie¿oœæ powietrza dialogu wewnêtrznego...
Rozró¿nienie za pomoc¹ indeksów górnych, podobnie jak inne rozró¿nienia w tym modelu, bêdzie stosowane tylko wtedy, kiedy bêdzie to przydatne w zadaniu, do którego ma byæ wykorzystane".
NLP nadaje znacznie wiêksze znaczenie funkcjonalne systemom sensorycznym ni¿ modele klasyczne, w których zmys³y s¹ przedstawiane jako mechanizmy pasywnego odbierania bodŸców. Informacja zmys³owa lub rozró¿nienie, odebrane za poœrednictwem ka¿dego z tych systemów, inicjuje i (lub) moduluje — poprzez po³¹czenia komórek nerwowych — procesy behawioralne i zachowanie danej osoby. Ka¿dy rodzaj percepcji tworzy kompleks czuciowo-ruchowy, który uzyskuje „zdolnoœæ do udzielania odpowiedzi" w pewnych rodzajach
41
zachowania. Takie kompleksy czuciowo-ruchowe s¹ okreœlane w NLP mianem systemów reprezentacji.
Ka¿dy system reprezentacji jest sieci¹ z³o¿on¹ z trzech elementów (etapów) czynnoœciowych: 1) wejœcie; 2) reprezentacja (przetwarzanie) 3) wyjœcie. Pierwszy etap, wejœcie, obejmuje zbieranie informacji i odbieranie reakcji ze œrodowiska (wewnêtrznego i zewnêtrznego). Reprezentacja (przetwarzanie) to mapowanie œrodowiska i opracowanie strategii behawioralnych, takich jak: uczenie siê, podejmowanie decyzji, magazynowanie informacji itp. Wyjœcie jest spontaniczn¹ transformacj¹ procesu mapowania reprezentacji