To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
W Anglii ludność wiejska, która w 1871 r. wynosiła 35% ogółu ludności, w 1910 r. stanowiła już tylko 22%. W Niemczech w rolnictwie pracowało w 1871 r. 64%, w 1910 r. 39%. W Belgii odsetek ludności wiejskiej w drugiej połowie Xix w. spadł z 50% na 25%. We Francji zjawisko to występuje również, ale w mniejszym stopniu wskutek powolniejszego tempa uprzemysłowienia. Francuska ludność rolnicza wynosiła 71% ogółu W 1871 r., w 1914 r. zaś 53%. Skutkiem tego był w latach 1890-1910 wzrost liczby miast z ludnością powyżej 100 tys. w Europie z 118 na 183, w Stanach Zjednoczonych z 32 na 48. Obok dawnych milionowych metropolii, jak Paryż, Londyn, Berlin, Nowy Jork, pojawiły się inne miasta-olbrzymy mające już około miliona mieszkańców, a wykazujące tendencję dalszego wzrostu; były to Rio de Janeiro i Buenos Aires w Ameryce, Bombaj, Kalkuta, Szanghaj, Pekin, Tokio i Osaka w Azji. Proces urbanizacji ogarnął Europę Zachodnią i część Środkowej, nie wystąpił natomiast w krajach Europy Wschodniej i Południowej. Emigracja zamorska przybrała w drugiej połowie Xix w. nieznane dotąd rozmiary. W latach 1871-1914 wywędrowało z Europy 34 mln ludzi, z czego 25 mln osiedliło się na stałe w krajach zamorskich. Początkowo głównej masy wychodźców europejskich dostarczały Anglia i Niemcy. Szczególne nasilenie wychodźstwa z tych krajów występuje w przedostatnim dziesięcioleciu ubiegłego wieku. W latach 1880-1890 opuszczało Wyspy Brytyjskie i Irlandię od 200 do 300 tys. emigrantów rocznie. Wychodźcy angielscy byli szczególnie uprzywilejowani, gdyż albo udawali się do posiadłości brytyjskich za morzami, jak Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Afryka Południowa, albo też do kraju kultury anglosaskiej i języka angielskiego, jakim są Stany Zjednoczone. W tym okresie wyemigrowało z Niemiec ponad 1,3 mln ludzi. Nie mogli oni ze względów klimatycznych osiedlić się we własnych koloniach (oprócz szczupłej garstki plantatorów, oficerów i urzędników), kierowali się więc głównie do Stanów Zjednoczonych i w mniejszej liczbie do Brazylii. Pod koniec Xix w. ruch emigracyjny z Anglii i z Niemiec uległ zahamowaniu. Przemysł rodzimy potrzebował coraz więcej rąk do pracy. W Niemczech i we Francji wystąpi wkrótce zjawisko odwrotne - przypływ obcych robotników, zwłaszcza do pracy na roli. Od końca Xix w. główny kontyngent wychodźców płynął z krajów rolniczych Europy Środkowej, Południowej i Wschodniej. Emigrowali masowo Polacy do Stanów Zjednoczonych i do Brazylii. Do Stanów Zjednoczonych głównie kierowali się również Ukraińcy z Galicji Wschodniej, Węgrzy, Słowacy. Chłopi rosyjscy kolonizowali Syberię. Liczne wychodźstwo włoskie (ponad 250 tys. w ostatnim dziesięcioleciu Xix w., około 0,5 mln rocznie w początkach Xx w.) kierowało się do krajów Ameryki Łacińskiej, w pierwszym rzędzie do Argentyny i Brazylii, częściowo także do Stanów Zjednoczonych. Do Ameryki Południowej podążali emigranci portugalscy i hiszpańscy. Emigracja przybrała w niektórych państwach takie rozmiary, że pewne narody były liczniej reprezentowane w krajach zamorskich niż we własnej ojczyźnie - np. Portugalczycy w Brazylii, Irlandczycy w Stanach Zjednoczonych. Nie było, rzecz prosta, wychodźstwa z Francji, której, przeciwnie, potrzebne były obce ręce do pracy. Nie było również wychodźstwa rodzimej czarnej ludności z Afryki. Licznie natomiast emigrowali Chińczycy - na północ do Mandżurii, na południe do Indonezji i wreszcie na zachód na Hawaje i do Stanów Zjednoczonych. W tych samych kierunkach podążali emigranci japońscy. Hindusi wędrowali do Afryki Południowej, do Gujany, na niektóre wyspy Oceanu Spokojnego. Ze wszystkich krajów największe liczby wychodźców ściągały Stany Zjednoczone. W latach 1871-1900 przybyło tam 14 mln cudzoziemców, w latach 1900-1914 - prawie 9 mln. Znaczne powiększenie ludności Stanów Zjednoczonych, która z 38,5 mln w 1871 r. wzrosła do 92 mln w 1910 r., wynikało w 55% z przypływu ludności europejskiej. To samo zjawisko, ale już w mniejszych rozmiarach, widzimy w Kanadzie oraz w Ameryce Łacińskiej, zwłaszcza w Brazylii i Argentynie. Rozdział drugi:Ń Życie gospodarcze.Ń Imperializm Długie lata pokoju przyniosły z sobą gwałtowny rozwój gospodarczy. Rewolucja przemysłowa, która dużo wcześniej dokonała się w Anglii, przekroczyła teraz kanał La Manche i Atlantyk. Stany Zjednoczone, Niemcy i niektóre inne kraje Europy Zachodniej weszły w okres szybkiego rozkwitu. Powstał nowoczesny przemysł maszynowy, wyłonił się wielkoprzemysłowy proletariat. Przemysł odgrywał coraz większą rolę i coraz silniej występowała jego przewaga nad rolnictwem. Społeczeństwo rolnicze przekształcało się w społeczeństwo przemysłowe. Wynalazki dokonane w końcu Xix w