To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
płk, v. Klucka 70 71 wchodziło 5 korpusów (II, III, IV, III rez., IV rez.) oraz 3 brygady Landwehry, łącznie 164 bataliony, 41 szwadronów i 138 baterii z 796 działami16. 2 Armia gen. płk. von Biilowa posiadała 7 korpusów (Korpus Gwardii, VII, IX, X, KGw. rez., VII rez., X rez.) oraz dwie brygady Landwehry, 159 batalionów, 40 szwadronów, 152 baterie z 848 działami. Pomiędzy 2 a 3 Armią miał działać II Korpus Kawalerii złożony z trzech dywizji jazdy, pozostający w dyspozycji naczelnego dowództwa. 3 Armia gen. płk. von Hausena dysponowała czterema korpusami (XI, XII, XIX, XII rez.), jedną brygadą Landwehry, 104 batalionami, 30 szwadronami i 105 bateriami z 602 działami. Na południe od zgrupowania 3 Armii, na granicy W. Księstwa Luksemburg, koncentrował się I Korpus Kawalerii złożony z dwóch dywizji jazdy. Centrum frontu zachodniego stanowiły dwie armie: 4 pod wodzą Albrechta księcia wirtemberskiego oraz 5 pod wodzą księcia Wilhelma Hohenzollerna, pruskiego następcy tronu. Obie armie zajmowały front pomiędzy Trewirem i Metzem, przy czym koncentracja 4 Armii następowała już częściowo na terenie Księstwa Luksemburg. W skład 4 Armii weszło 5 korpusów (VI, VIII, XVIII, VIII rez., XVIII rez.), l brygada Landwehry, 123 bataliony, 39 szwadronów, 113 baterii z 646 działami; w skład 5 Armii również 5 korpusów (V, XIII, XVI, V rez., VI rez.), korpus Landwehry (5 brygad Landwehry), razem 147 batalionów, 41 szwadronów i 123 baterie z 698 działami. Słabe według planu Schlieffena lewe skrzydło frontu zachodniego zostało zwiększone do dwóch armii (6 i 7); 6 w południowej Lotaryngii pod dowództwem ks. Ruprechta, bawarskiego następcy tronu, liczyła 5 korpusów (XXI, I K. Bawarski, II K. Bawarski, III K. Bawarski, I K. Bawarski rez.), l brygadę Landwehry, 131 batalionów, 39 szwadronów, 133 baterie z 745 działami. Armii tej podporządkowano 3 Korpus Kawalerii zjożony z trzech dywizji kawalerii. 7 Armia pod dowództwem gen. płk. von Heeringena " dzieliła się na dwa ugrupowania: w rejonie Strasburga i na prawym brzegu Renu w Badenii. Armia liczyła 3 korpusy (XIV, XV, XIV rez.) i l brygadę Landwehry, 108 batalionów, 28-szwadronów, 81 baterii z 468 działami. Nad górnym Renem 72 znajdowało się też dowództwo grupy złożonej z 3 brygad i l pułku x Landwehry, a w Metzu ponadto jedna dywizja rezerwowa. Odwód naczelnego dowództwa stanowiła grupa dywizji zapasowych (Ersatz) złożona z 6 dywizji i l brygady, 84 batalionów, 6 szwadronów, 74 baterii z 456 działami17. Razem na froncie zachodnim w sierpniu 1914 r. znalazło się więc 7 armii (zamiast 8 postulowanych przez Schlieffena), 23 korpusy liniowe (zamiast 26), 11 korpusów rezerwowych (zamiast 13 1/2), 4 korpusy i 10 dywizji kawalerii (zamiast 11), l dowództwo korpusu Landwehry i 17 1/2 brygady Landwehry (zamiast 26 1/2), 6 dywizji i l brygada zapasowa (Ersatz) zamiast 8 korpusów zapasowych. W sumie 75 dywizji i 17 1/2 brygady piechoty zamiast 95 dywizji i 26 1/2 brygady oraz 10 dywizji kawalerii (zamiast II)18. Jeśli zestawić skład masy uderzeniowej przeznaczonej do manewru, a zgromadzonej na północ od Metzu, to w ramach pięciu armii prawego skrzydła i centrum skoncentrowano 26 korpusów (zamiast 29 1/2), 52 dywizje piechoty (zamiast 59) i 11 brygad Landwehry (zamiast 22). Odwód naczelnego dowództwa, który miał wspierać grupę uderzeniową, planowany przez Schlieffena na 8 korpusów (a więc 16 dywizji) Ersatz, zmalał do zaledwie 61/2 dywizji. Jak widzimy, zaniedbania, jakie wystąpiły w Niemczech w zakresie dostosowania liczebności własnych sił zbrojnych do aktualnych możliwości ekonomicznych i demograficznych oraz do opracowanych planów operacyjnych, uczyniły ich wykonanie mało realnym, zwłaszcza wobec równoległego wzrostu efektywów wojskowych prz'eciwnika. Jak już wspomniano powyżej, wprowadzenie trzyletniego okresu służby wojskowej we Francji wydatnie zwiększyło zarówno liczbę wojsk na stopie pokojowej, jak i możliwości mobilizacyjne armii francuskiej. Pomimo znacznie słabszej od Rzeszy ekonomiki oraz mniejszego zaludnienia Francja, posiadająca na stopie pokojowej siły zbrojne liczące bez wojsk w koloniach około 850 tysięcy ludzi, w chwili ogłoszenia mobilizacji powszechnej powołała do szeregów 1787000 rezerwistów oraz 1100000 żołnierzy wojsk 73 terytorialnych. Do końca sierpnia 1914 r., po powołaniu drugiej rezerwy, Francja zmobilizowała około 4 640 000 ludzi, czyli więcej niż Niemcy. W metropolii znajdowało się 21 korpusów i 83 dywizje piechoty (44 aktywne, 25 rezerwowych, 2 dywizje kolonialne i 12 dywizji terytorialnych) oraz 10 dywizji kawalerii. W sumie 1643 bataliony, 596 szwadronów i 1527 baterii19. Korpusy francuskie były słabiej niż niemieckie uzbrojone w artylerię, zwłaszcza ciężką (120 dział w korpusie), niemniej przedstawiały dużą wartość bojową. Dowództwo francuskie mogło też liczyć na stosunkowo szybkie nadejście brytyjskiej armii ekspedycyjnej. Wprawdzie nie było formalnego automatycznie działającego przymierza francusko-brytyjskiego, jednak od czasu pierwszego kryzysu marokańskiego, a zwłaszcza od 1911 r. utrzymywane były ścisłe kontakty sztabowe francusko-brytyjskie i opracowano szczegółowy plan przewiezienia do Francji tych wojsk, które znajdowały się na Wyspach Brytyjskich. W razie naruszenia terytorium Belgii przez Niemców armia brytyjska miała z Francji wejść do Belgii w rejon Mons-Charleroi20. Do połowy września 1914 r. przybyły do Francji trzy korpusy brytyjskie liczące 6 dywizji i l brygadę piechoty, l dywizję i l brygadę kawalerii o łącznej sile blisko 132 tysięcy ludzi. Po stronie sprzymierzonych (na skutek naruszenia terytorium Belgii) miała znaleźć się również armia belgijska, złożona z 6 silnych dywizji piechoty i l dywizji kawalerii, licząca na stopie pokojowej 61 000, a po mobilizacji ponad 200 tysięcy żołnierzy21