To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
..1980, s.84) przyjmuje następujące formy uszkodzeń pola widzenia: a) Koncentryczne (równomierne) ograniczenie pola widzenia, które może być: - niewielkie - średnica pola 120o i mniej, - umiarkowane - średnica pola 60o i mniej, - znaczne - średnica pola 20o i mniej, - głębokie - średnica pola 5o i mniej, - widzenie lunetowe - widzenie tylko bardzo małą częścią siatkówki (jak w przypadku patrzenia przez dziurkę od klucza). b) Widzenie połowiczne (ślepota połowiczna) polegająca na wypadnięciu połowy pola widzenia po lewej lub prawej stronie. c) Inne uszkodzenia pola widzenia, do których należą wysepkowe jego ubytki w postaci mroczków (np. mroczek centralny w okolicy plamki żółtej) lub ćwiartkowego wypadnięcia pola widzenia. Obok tych dwóch podstawowych czynności wzrokowych zaburzeniu może ulec także widzenie barw (ślepota na barwy), widzenie stereoskopowe (obuoczne) i widzenie nocne, czyli adaptacja do widzenia w słabych warunkach świetlnych. W przypadku ślepoty, a zwłaszcza całkowitej ślepoty wszystkie z wymienionych czynności są zniesione. Człowiek po prostu nic nie widzi lub prawie nic nie widzi. Natomiast w przypadku słabowzroczności sytuacja jest bardziej złożona. Obok uszkodzenia głównej czynności wzrokowej mogą bowiem wystąpić dodatkowo zaburzenia pozostałych czynności wzrokowych i to w różnym stopniu i zakresie. Słabowzroczność może przyjąć różne formy, a w ślad za tym może powodować różny stopień obniżenia sprawności wzrokowej. Obniżenie ostrości wzroku ma przede wszystkim negatywny wpływ na widzenie przedmiotów, ich kształtów, a zwłaszcza małych i bardzo małych przedmiotów w tym również liter, cyfr i innych znaków graficznych (pisma, druku). Natomiast ograniczenia czy ubytki pola widzenia powodują znaczne ograniczenia i trudności w spostrzeganiu dużych przedmiotów i przestrzeni wraz z wypełniającymi ją przedmiotami, osobami i zjawiskami. Utrudniają one także ujmowanie wzajemnych relacji pomiędzy elementami znajdującymi się w przestrzeni. Zwężone pole widzenia utrudnia w szczególny sposób orientację przestrzenną, która jest niezbędna do samodzielnego poruszania się. 6.1.3. Osoby niewidome i osoby słabowidzące Istnieją różne definicje i klasyfikacje osób niewidomych i słabowidzących, oparte o różne kryteria. Podział i definicja Światowej Organizacji Zdrowia opiera się na kryteriach medycznych, na uszkodzeniu podstawowych czynności wzrokowych, a więc osłabieniu ostrości wzroku i zaburzeniu pola widzenia. Zgodnie z tymi kryteriami: 1. Osobami niewidomymi są: a) osoby całkowicie niewidome - ostrość wzroku 0,00, b) osoby z ostrością wzroku nie większą niż 0,05, a więc osoby ze ślepotą umiarkowaną lub słabowzrocznością głęboką, c) osoby z ograniczonym polem widzenia nie większym niż 20o, niezależnie od ostrości wzroku (może być wyższa niż 0,05) 2. Osobami słabowidzącymi są osoby, u których ostrość wzroku wynosi od 0,06 do 0,3, a w znaczeniu szerokim do słabowidzących zalicza się także osoby ze słabowzrocznością głęboką, zaliczone do osób niewidomych. O ile chodzi o pole widzenia, to podobnie jak w przypadku osób niewidomych, przyjmuje się jego ograniczenie do obszaru 20o niezależnie od ostrości widzenia (może być lepsza niż 0,3). Już z tych rozważań wynika, że granica między osobami uważanymi za niewidome a słabowidzącymi jest płynna. Zachowanie bowiem najmniejszej sprawności wzroku stwarza możliwości wykorzystania go w różnych sytuacjach życiowych oraz zawodowych. Z tego powodu dla naszych rozważań bardziej przydatne będą definicje funkcjonalne, oparte o kryteria bardziej praktyczne. Takimi definicjami są definicje zawodowe i pedagogiczne. O ile chodzi o tę pierwszą to: 1. Osobami niewidomymi są osoby, które w pracy zawodowej bazują głównie na pozostałych zmysłach a więc - całkowicie niewidomi. Natomiast w odniesieniu do innych osób z uszkodzonym wzrokiem oznacza to, że zachowana sprawność wzroku jest zbyt mała (niska) do wypełniania funkcji orientacyjnej na stanowisku i w miejscu pracy oraz funkcji kierującej (regulującej) i kontrolującej w trakcie wykonywania pracy. Są to osoby zawodowo niewidome (vocationally blind persons). 2. Osoby słabowidzące są to osoby, które pomimo znacznego uszkodzenia czynności wzrokowych wykorzystują je dla orientacji, kierowania i kontrolowania przebiegu pracy. Przy takim funkcjonalnym podejściu, o zakwalifikowaniu kogoś do grupy osób niewidomych z punktu widzenia zawodowego decyduje raczej rodzaj pracy niż stopień uszkodzenia wzroku. Często stosunkowo niewielka sprawność wzroku wystarcza do wypełnienia jego funkcji w przebiegu procesu pracy, jeśli np. praca jest prosta, a występujące elementy są odpowiednio duże. Mogą także występować sytuacje odwrotne, gdy stosunkowo niewielkie obniżenie sprawności wzroku może daną osobę eliminować z pewnych zawodów, np. zegarmistrzostwo, kreślarstwo. Dla celów kształcenia (szkolenia) zawodowego, którego proces w znacznym stopniu bazuje na korzystaniu z materiałów pisanych (drukowanych) przydatna jest bardziej definicja pedagogiczna oparta na kryterium pedagogicznym. Uwzględnia ona możliwości wykorzystania zachowanej sprawności widzenia w realizacji programu szkolnego. W tym przypadku za dziecko niedowidzące1 (słabowidzące) uważa się takie, które zachowało zdolność widzenia i traktuje ją jako główne źródło uczenia się. Oznacza, że może ono przez dłuższy czas czytać teksty czarnodrukowane (pismo płaskie w przeciwieństwie do pisma wypukłego - brajla, stosowanego przez niewidomych), choćby wymagało to specjalnie powiększonego druku, specjalnie powiększających pomocy optycznych, (np. lupa), albo jednego i drugiego (Jurewicz-Tuz i Klimasiński, 1979, s.14)