To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Ich program obejmowa³: dwuletni nowicjat i dwuletnie studia humanistyczne, na których powtarzano poetykê 200 - Stefan Batory SZWECJA i ^ szko³y jezuickie powsta³e * w XVI wieku - szko³y jezuickie powsta³e w 1. pó³. XVI l wieku 1649 data powstania szko³y granica miêdzy prowincj¹ - - polsk¹ i litewsk¹ Towarzystwa Jezusowego granice Rzeczypospolitej: __ w 1582 -- w 1634 • Winnica • 1630 :amieniec Podolski _/ Kolegia jezuickie w Rzeczypospolitej powsta³e do pot. XVII wieku i retorykê, a tak¿e æwiczono dydaktykê, co by³o ewidentnym novum. Pierwsze seminarium nauczycielskie powsta³o w 1571 roku w Pu³tusku, ponadto jeszcze w wieku XVI za³o¿ono seminaria w Jaros³awiu, Poznaniu i Dorpacie. W1579 roku jezuickie kolegium w Wilnie zosta³o przekszta³cone przez Stefana Batorego w Akademiê - szko³ê wy¿sz¹, tym ró¿ni¹c¹ siê od klasycznego uniwersytetu, ¿e obejmowa³a ona wy³¹cznie wydzia³y: teologiczny, filozoficzny i nauk humanistycznych. Jakub Wujek Jana Kazimierza, Chryzostom Go³êbiowski za Jana III. Laterna stworzy³ tê tradycjê, czyni¹c z dzia³alnoœci kaznodziejskiej wa¿ny element propagandy politycznej, oczywiœcie w duchu reformacji katolickiej, ale i w duchu wspierania planów monarchy oraz polskiej racji stanu. Innym wybitnym Jezuit¹ polskim w s³u¿bie Batorego by³ ksi¹dz Jakub Wujek. Znakomicie wykszta³cony filolog, przez Laternê nazywany by³ nawet "polskim pó³-Cyceronem". Studiowa³ wpierw w rodzinnym W¹growcu na Pa³ukach, w szkole Cystersów, póŸniej w Krakowie, Wroc³awiu, Wiedniu, Rzymie. Nie ustrzeg³ siê w m³odoœci pewnych sympatii protestanckich, porzuci³ je jednak pod wp³ywem Hozjuszo-wego Wyznania i sta³ siê odt¹d za¿artym wrogiem reformacji. Kolejno rektor kolegiów jezuickich w Poznaniu i Wilnie, st¹d przez Batorego wys³any zosta³ do Siedmiogrodu, 201 Dzieje Polski i Litwy - Biblia Wujka Piotr Skarga kolegia jezuickie Ryæ. 164. Cerkiew w Bia³ogrodzie Julijskim (Alba Julia), 2. pot. XIII wieku. Wewn¹trz nagrobki Izabeli Jagiellonki i Jana Zygmunta Zapolyi. by poprowadziæ nowo za³o¿one kolegium jezuickie w najwiêkszym mieœcie tego kraju, Koloszwarze, a zarazem dom zakonny w stolicy, Bia³ogrodzie Julijskim. By³ tam równie¿ wychowawc¹ królewskiego bratanka, Zygmunta Batorego. Wychowanek mu siê nie uda³, wyrós³ na ponurego, nawet zbrodniczego psychopatê, kolegium jako zbyt bojowe w tym pe³nym dot¹d tolerancji kraju przetrwa³o tylko lat l O i Wu-jek musia³ wracaæ do Polski, by koñczyæ rozpoczêty jeszcze w 1584 roku przek³ad Biblii, który sta³ siê chlub¹ naszej literatury - arcydzie³o jêzyka i stylu, pe³en werwy i poetyckiego liryzmu. Przez ostatnie lat dwieœcie zapomniany, wpierw nieudolnie uwspó³czeœniany, nastêpnie zastêpowany ciê¿kimi przek³adami "filologicznymi", ostatnio dopiero zosta³ wznowiony, by przypomnieæ nam, jak piêknym mówiliœmy dawniej jêzykiem. Po wyjeŸdzie ksiêdza Wujka do Siedmiogrodu na stanowisku rektora kolegium Jezuitów w Wilnie zast¹pi³ go Piotr Skarga, krewki Mazur, w tym czasie ju¿ otoczony s³aw¹ literack¹, autor nie tylko dzie³ka polemicznego O jednoœci Koœcio³a Bo¿ego pod jednym pasterzem i o greckim od tej¿e jednoœci odst¹pieniu z 1577 roku, ale równie¿ ¯ywotów œwiêtych z 1579 roku - zapomnianego, wznawianego ostatnio tylko w z³agodzonym polemicznie wyborze innego arcydzie³a polskiej prozy. Bowiem by³o to dzie³o drapie¿ne, dla naszych czasów nawet zbyt drapie¿ne, czêsto ze szczególn¹ pasj¹ ukazuj¹ce przeœladowania katolików w krajach protestanckich. W Wilnie, gdzie dot¹d wspólnie i w zgodzie ¿yli katolicy, prawos³awni, ewangelicy, ¯ydzi i mahometanie, taka nominacja mia³a sens szczególny: oznacza³a pocz¹tek katolickiej ofensywy ideologicznej, co bez w¹tpienia zgodne by³o z planami króla Stefana. Kolegia jezuickie by³y szko³ami przoduj¹cymi pod wzglêdem metod dydaktycznych i poziomu nauczania w ca³ej ówczesnej Europie. Jezuici zwracali szczególn¹ uwagê na w³¹czenie do programu piœmiennictwa staro¿ytnego, tak wysoko cenionego przez humanistów, w jak najwiêkszym pocz¹tkowo zakresie. Równie¿ jezuicki podrêcznik gramatyki ³aciñskiej, os³awiony póŸniej Alvar, w owym czasie stanowi³ du¿e osi¹gniêcie dydaktyczne. Dziêki temu przyci¹gali Jezuici do swoich szkó³ nawet m³odzie¿ protestanck¹, co zwykle koñczy³o siê jej przejœciem na katolicyzm. Gdy kolegium zdoby³o ju¿ odpowiedni¹ renomê, ograniczano lekturê tekstów pogañskich, wprowadzaj¹c w ich miejsce dzie³a Ojców Koœcio³a. Du¿e znaczenie mia³y równie¿ amatorskie przedstawienia teatralne oraz wprowadzanie gier sportowych. Teatr bowiem równie¿ uczy³ graæ w dru¿ynie, opanowywaæ w³asn¹ indywidualnoœæ, podporz¹dkowuj¹c j¹ 202 ----------------- ------ ------- ----- ----- Stefan Batory grupie