To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

W analizach ekonomicznych, zwłaszcza gdy badamy zmiany produkcji w pewnym okre i ~, śie (np. między rokiem to a tl), jesteśmy jednak zainteresowani produkcją w wyrażeniu realnym. Porównywanie nominalnej wartości produkcji z roku t, i to rtie jest miarodajne, bowiem jej zmiany mogą być wynikiem nie zmian wielkości produkcji w ujęciu fizycznym, lecz zmian cen produktów. Dlatego też niezbędne jest wyodrębnienie ze zmian nominalnej wartości produkcji zmian produkcji w wyrażeniu realnym. W celu wyizolowania zmian produkcji w wyrażeniu fizycznym należy obliczyć nominalną wartość produkcji w porównywanych momentach w tzw. cenach stalych. Cenami tymi są najczęściej ceny obowiązujące w początkowym roku badanego okresu. Na przykład w celu określenia wzrostu realnej produkcji w latach 1990-1992 mierzymy wartość produkcji z 1992 r. w cenach obowiązującYch w 1990 r. i tak otrzymany wynik porównujemy z pieniężną wartością produkcji z 1990 r. Metoda ta jest równoważna z metodą "deflowania" nominalnej produkcji w cenach bieżących. "Deflowanie" polega na podzieleniu nominalnej Ptodukcji w cenach bieżących, wytworzonej w końcowym roku badanego okresu, ptzez indeks ogólnego poziomu cen, wyrażający wzrost cen w okresie badanym ~~eks ten pełni rolę deflatora). Biorąc pod uwagę wcześniejszy przykład nale~bY więc podzielić wartość produkcji w cenach bieżących z 1992 r. przez wztostu poziomu cen (odpowiadający okresowi 1990-1992) i otrzymany 334 Podstawy makroekonomii w ten sposób wynik porównać z nominalną produkcją z 1990 r. Uzyskana różnica wskazuje zmiany produkcji w wyrażeniu realnym. Rozważmy tę kwestię posługując się konkretnymi danymi statystycznymi pochodzącymi z polskiego Rocznika Statystycznego 1993, dotyczącymi produkcji sprzedanej przemysłu. Odpowiednie dane zawiera tablica 8.1. Z tablicy tej wy~_ ka, że w latach 1990-1992 nominalna wartość produkcji sprzedanej przemysłu w cenach bieżących wzrosła o ponad 68%. Nominalna wartość produkcji w 1992 r. w cenach 1990 r. wyniosła jednak tylko 516 966,1 mld zł (983 786,6 X X 100/190,3 = 516 966,1), stąd też realna wartość produkcji sprzedanej przemysłu spadła w badanym okresie o około 11,4%. Tablica 8.1 Produkcja sprzedana przemysłu i indeks cen tej produkcji w Polsce w latach 1990-1992 Produkcja sprzedana Indeks cen produkcji przemysłu w cenach Rok sprzedanej przemysłu bieżących (1990=100) (w mld zł*) 1990 584 022,9 100,0 1992 983 786,6 190,3 ~ Złote przed denominacja. Źródło: Rocmik Srarysryczny 1993, s. 161 i 279 Do tej pory mówiliśmy o agregacji wielkości mikroekonomicznych w celu otrzymania makrowielkości gospodarczych. Agregacja dotyczy również wyprowadzania zależności między wielkościami agregatowymi na podstawie analogicznych zależności między wielkościami mikroekonomicznymi. Także w tym przypadku procedury agregacji wymagają ostrożności, bowiem nie zawsze zależności charakterystyczne dla szczebla mikroekonomicznego mogą być przenoszone na szczebel makroekonomiczny. Rozpatrzmy tę kwestię na prostym przykładzie liczbowym. Załóżmy, że mamy do czynienia z trzema przedsiębiorstwami A, B i C, które dokonują inwestycji. Przyjmijmy, że z teorii mikroekonomicznej wynika, iż inwestycje (które oznaczamy symbolem I) są dodatnio skorelowane z całkowitymi zyskami przedsiębiorstw (które wcześniej oznaczaliśmy symbolem Zc, ale które tym razem - dla uproszczenia zapisu - oznaczymy symbolem Z). Przyjmijmy ponadto, że funkcje inwestycji dla tych przedsiębiorstw są następujące: lA=l00+O,1ZA, IB=-20+0,8Zb, 1c=Zc ł Przyktad zaczerpnięto z: G. Ackley Macroeconomics: Theory and Policy, New York-Londoa 1978, s. 16-18. Gtówne kategorie i pajęcia mnkroekonomii. Produkt i dochód narodowy 33S gdzie widniejące przy symbolach inwestycji i zysków subskrypty A, B i C to kolejne przedsiębiorstwa. Załóżmy, że w okresie to rozmiary zysków i związane z nimi inwestycje były następujące: ZA=lOO IA=11O ZB = 100 IB = 60 Z~ = 200 1~ = 200 E Z = 400 E 1= 370 Przyjmijmy, że w okresie t1 nastąpiły zmiany zysków i odpowiadających im inwestycji: ZA=300 IA=130 ZB = 200 IB = 140 zc- 0 1~= o EZ=500 EI=270 W okresie t1 agregatowe zyski wzrosły w stosunku do okresu to (z 400 do 500), natomiast agregatowe inwestycje spadły (z 370 do 270), chociaż - w związku z tym, że w każdym przedsiębiorstwie inwestycje są dodatnio skorelowane z zyskami - należałoby oczekiwać wzrostu agregatowych inwestycji. WyŚ", jaśnienie tego paradoksu jest dosyć proste: w badanym okresie nastąpiły poważne s ~miany w strukturze podziału agregatowych zysków, co musiało się odbić na ;: zależnościach makroekonomicznych z powodu istotnych rozbieżności między ' przedsiębiorstwami w zakresie kształtu funkcji inwestycji. Z powyższego przykładu wynika wniosek, że przy przenoszeniu zależności mikroekonomicznych na całą gospodarkę należy zachować dużą ostrożność, zwłaszcza wówczas, gdy następują poważne zmiany w strukturze podziału badanego agregatu, a między podmiotami występują istotne różnice w zakresie rozważanej zależności. 3. Metody obliczania produktu krajowego brutto Do podstawowych kategorii makroekonomicznych należy produkt krajowy b~utto (PKB), będący syntetyczną miarą wartości produkcji wytworzonej w goePodarce w ciągu roku. W celu lepszego zrozumienia istoty i metod obliczania P~duktu krajowego brutto przyjrzymy się najpierw modelowi ruchu okrężnego w ~Podarce, którego niektóre idee były już omawiane w rozdziale siódmym. 3.1. Model ruchu okrężnego w gospodarce C'osPodarka narodowa składa się z olbrzymiej ilości podmiotów gospodar b: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, a także jednostek auaratu nań- ,i, 336 Podstawy makroekonomii stwa szczebla centralnego i lokalnego. Dzięki ich decyzjom uruchamiane są różnorodne procesy gospodarcze. Przyjrzyjmy się obecnie bliżej niektórym z tych procesów, zwłaszcza tym, które bezpośrednio dotyczą współzależności przedsiębiorstw, gospodarstw domowych i państwa. W celu łatwiejszego zrozumienia problemu, przyjmijmy na razie w analizie kilka założeń upraszczających. Załóżmy, po pierwsze, że rozpatrujemy gospodarkę zamkniętą (bez eksportu i importu), w której nie funkcjonuje państwo. W gospodarce występują więc jedynie gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Po drugie, gospodarstwa domowe, które, z jednej strony, są właścicielami czynników produkcji, a z drugiej, nabywcami produktów i usług, przeznaczają całe swoje dochody na bieiące wydatki. Po trzecie, przedsiębiorstwa pełniące funkcje pracodawców i producentów przeznaczają całe swoje dochody na zakup czynników produkcji