To byĹby dla mnie zaszczyt, gdybyĹ zĹamaĹa mi serce.
Różnicę między ilociš wody pobranej i wytranspirowanej /czyli między przychodem i rozchodem) nazywa się bilansem wodnym. Ponieważ transpiracja nasila się wraz ze wzrostem temperatury i spadkiem wilgotnoci powietrza (równoczesnym ze wzrostem niedosytu wilgotnoci), jest ona zawsze najintensywniejsza w południe, a najsłabsza w nocy. Dlatego też w dzień rolina często ma jemny bilans wodny, a dzienne niedobory wody uzupełniane sš w nocy (rys. 4.57). Z rolniczego punktu widzenia duże znaczenie ma porównanie iloci wody pobieranej z gleby z ilociš wyprodukowanej suchej masy. Taki wskanik okrelajacy, ile wody rolina wyparowuje przy jednoczesnej syntezie 1 g suchej masy, nazywa się współczynnikiem transpiracji lub współczynnikiem wykorzystania wody (tab. 4.15). Waha się on w szerokich granicach, od ok. 300 nawet do 2000. Wielkoć ta jest nie tylko cechš gatunkowa, lecz zależna jest również od warunków rodowiska. Przystosowanie w toku ewolucji wielu gatunków rolin do suszy spowodowało zmniejszenie współczynnika transpiracji. Oszczędnš gospodarkš wodnš charakteryzujš się nie tylko sukulenty, lecz również kserofity. Majš one, w przeciwieństwie do sukulentów, bardzo duża odpornoć na częciowe odwodnienie komórek spowodowane ujemnym bilansem wodnym, charakteryzujš się na ogół mniejszš liczbš szparek, umieszczonych najczęciej na dolnej stronie licia, rozgałęzionym systemem korzeniowym i dużš możliwociš szybkiej zmiany stężenia soku komórkowego w korzeniach. Wzrost stężenia soku komórkowego ułatwia osmotyczne pobieranie wody z gleby (nawet wysuszonej) do komórek korzenia. Gospodarka wodna zwierzšt Funkcjonowanie wielokomórkowego organizmu zwierzęcego jest wypadkowš współpracy tworzšcych go komórek, znajdujacych się w rodowisku wewnętrznym organizmu. Odpowiednie rodowisko wewnętrzne jest warunkiem optymalnej pracy komórek. Podstawowym składnikiem zarówno samych komórek, jak i otaczajšcego je rodowiska wewnętrznego jest woda, stanowišca 50-90"% zawartoci żywych organizmów. Rozmieszczenie wody w organizmie Woda wchodzaca w skład organizmu zwierzęcego występuje w dwu przestrzeniach: wewnštrzkomórkowej /w obrębie samych komórek) i zewnštrzkomórkowej (v*r płynie ródtkankowym i krwi). U dorosłego mężczyzny objętoć wody występujšcej w pły3 nie wewnštrzkomórkowym wynosi rednio 22,5 dm, a w płynie zewnštrzkomórkowym -17,5 dm3. Woda może swobodnie przenikać z jednej przestrzeni do drugiej, ale tempo i kierunek jej przenikania bywajš różne i zależš od wielu czynników. Podstawowe z nich to nierównomierne rozmieszczenie czšsteczek substancji rozpuszczonych oraz zmienna przepuszczalnoć błon komórkowych dla wody, modyfikowana na przykład przez niektóre hormony. Zagadnienia zwišzane z przenikaniem wody przez błony zostały omówione szczegółowo w częci dotyczacej gospodarki wodnej rolin Jeżeli błona rozdzielajšca dwa roztwory /lub przestrzenie wewnatrz organizmu) jest przepuszczalna także dla czšsteczek niektórych substancji rozpuszczonych, to i one będš przez niš przenikać. Przenikanie to może być procesem biernym, przebiegajšcym zgodnie z prawami dyfuzji i nie wymagajšcym energii, lub transportem aktywnym, odbywajacym się ze zużyciem energii metabolicznej. Bierna dyfuzja zachodzi wówczas, gdy przenikanie substancji odbywa się zgodnie z kierunkiem wyznaczonym przez różnicę stężeń danej substancji (czyli od roztworu o stężeniu wyższym do roztworu o stężeniu niższym) lub ładunki elektryczne (przyciaganie się ładunków różnoimiennych) występujšce po obu stronach btony. Jeżeli proces ten zachodzi wbrew tym kierunkom /od stężenia niższego do wyższego), to mamy do czynienia z transportem aktywnym. Polega on na przenoszeniu substancji przez błonę za pomocš systemu przenoników, które łšczš się z substancjš przenoszonš po jednej stronie błony, a sš uwalniane po drugiej stronie. Proces ten wymaga energii, której dostarczajš wysokoenergetyczne wiazania ATP. Wymiana wody pomiędzy płynami wewnštrzkomórkowym i zewnatrzkomórkowym (płynem ródtkankowym i krwiš) dokonuje się na poziomie włosowatych naczyń krwiononych, których ciany działaja jak błony półprzepuszczalne. Rola wody w organizmie zwierzęcym Zawartoć wody w poszczególnych typach tkanekjest różna, ale jej obecnoć jest zawsze nieodzowna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Większoć bowiem reakcji zachodzšcych w żywych organizmach przebiega w roztworach wodnych, a wiele z nich z bezporednim udziałem czšsteczek wody. Wskazuje to zatem na podstawowš funkcję wody, jakš jest stwarzanie odpowiedniego rodowiska reakcji chemicznych. Nie tylko obecnoć, ale również iloć wody w komórkach i płynie pozakomórkowym ma istotne znaczenie, bowiem decyduje ona o utrzymaniu odpowiednich wymiarów i ksztahu komórek. Iloć wody w komórce okrela jej turgor, a zarówno nadmiar, jak i niedobór wody jest dla komórki niebezpieczny. Nadmiar wody grozi komórce spęcznieniem, prowadzšcym nawet do pęknięcia; również odwodnione komórki funkcjonujš nieprawidłowo