To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.

Wielu ekonomistów podkreśla fakt, że ceny zawierają mnóstwo wartościowej dla konsumentów informacji. Można by przypomnieć, że Elm City sprzedaje benzynę po 1,10 dol. za galon; mając to w pamięci, łatwo porównać ceny Elm City z cenami Exxon czy ARCO. Inflacja jednak niszczy informację. Przy szybkiej inflacji metki z cenami zmieniane są bardzo często. W wyniku konsumenci tracą orientację, w których sklepach ceny są niższe i dlatego przez pomyłkę mogą dokonać zakupów w sklepie droższym. Pewna analogia może nam uzmysłowić, w jaki sposób wartościowe informacje są niszczone przez szybkie zmiany cen. Wyobraźmy sobie, że każdego roku numery telefonów byłyby zwiększane o jednostkę, wobec czego 5 Ten "efekt zdzierania butów" jest - rzecz zaskakująca - jedynym dobrze udokumentowanym kosztem inflacji. W jednym z badań stwierdzono, że każdy jednopunktowy wzrost stopy inflacji w 1977 r. był w stanie skłonić ludzi do wydania jednego mld dol. dodatkowych zasobów po to, by zaoszczędzić na rezerwach gotówkowych. Należy to oceniać w stosunku do PNB z 1977 r. wynoszącego 1900 mld dol. doznawalibyśmy "inflacji numerów telefonicznych". Pomyślcie, ile kłopotu • zamętu wywołałaby szybka inflacja numerów telefonicznych, w wyniku której musielibyśmy codziennie wyszukiwać swój numer domowy. A cóżby hvło, gdyby numery biura numerów i informacji zmieniały się równie szybko? Inflacja nie antycypowana Na koniec przechodzimy do inflacji nie antycypowanej, jako że zmiany inflacji zazwyczaj bywają wielkim zaskoczeniem, nawet dla profesjonalnych nrognostów. W przypisie 2, w tymże rozdziale, mówiliśmy szczegółowo o tym, w jaki sposób "inflacyjne niespodzianki" wpływają na gospodarkę. Ludzie, którzy mają rozmaite długoterminowe umowy opiewające na ustalone sumy pieniężne - obojętne, czy chodzi o aktywa takie, jak hipoteki czy o umowy takie, jak uzgodnienia ze związkami zawodowymi - stwierdzają, że wartość realna czy koszt realny tych umów jest całkiem inny niż to, co było pierwotnie celem pertraktacji. Jeżeli ceny się podwajają, realna wartość obligacji zmniejsza się o połowę. Ogólnie rzecz biorąc, ekonomiczne oddziaływanie nie antycypowanej umiarkowanej inflacji dotyczy przede wszystkim podziału dochodu i bogactwa, w mniejszym zaś stopniu efektywności systemu. Nieoczekiwany gwałtowny wzrost cen zuboży jednych i wzbogaci innych, nie będzie jednak mieć zbyt wielkiego wpływu na efektywność funkcjonowania gospodarstw rolnych i fabryk. Nie antycypowana inflacja może bardzo znacznie wpłynąć na podział dochodu i bogactwa (problem dla kogo), pozostawiając efektywność gospodarki (problem jak i co) praktycznie bez zmian. Jak kosztowna jest ta redystrybucja? Być może termin "koszt" nie oddaje znaczenia tego problemu. Efekty mogą mieć charakter bardziej społeczny niż gospodarczy. Epidemia kradzieży może nie doprowadzić do obniżenia PNB, ale wywołuje wiele zmartwień i kłopotów. Losowe redystrybucje związane z inflacją są czymś podobnym do zmuszania ludzi do gry na loterii, na którą nie mają ochoty. Co więcej, redystrybucyjny efekt inflacji zależy od tego, jak wielka jest inflacja. Nie ulega wątpliwości, że inflacja galopująca lub hiperinflacja podcina morale i siły żywotne danej gospodarki, o czym świadczy przypadek niemiecki. Jednakże stopa inflacji wynosząca 4 czy 6%, jak na przykład w Stanach Zjednoczonych w połowie lat osiemdziesiątych, przypuszczalnie ma niewielki tylko wpływ na podział dochodu i bogactwa. Inflacja nie zrównoważona i nie antycypowana Najważniejsze przypadki inflacji są zarówno nie zrównoważone, jak i nie antycypowane. Inflacja w latach 1979-1980. Rozważmy, co się stało w roku 1970 Większość prognozujących sądziła, że w roku tym ceny wzrosną o około 7o' i że realne ceny ropy będą stabilne. W rzeczywistości po rewolucji irańsf ° wskaźnik cen konsumpcyjnych wzrósł o 11%. Co więcej, inflacja ta h ł^ zdecydowanie nie zrównoważona: realne ceny energii zwyżkowały o O o realne płace zaś spadły o 3%. 0> Kiedy kurz po tym wszystkim już osiadł, było wiele losowych redv trybucji i nieco marnotrawstwa. Udziałowcy kompanii naftowych cieszyli •" wielkimi, losowymi zyskami, podczas gdy posiadacze łykających benzy urządzeń ucierpieli. (Żeby sobie uświadomić losowość wpływu takiej n' zrównoważonej inflacji, zapytaj sam siebie jacy ludzie są właścicielami wielkich samochodów.) Uważne przyjrzenie się temu okresowi skłania jednak do poglądu, że znaczna cześć postrzeganych przez ogół i przez polityków kosztów inflacji nie wynikała z inflacji per se; tarcia społeczne zrodziły się nie ze wzrostu ogólnego poziomu cen, ale ze zmian w układzie relacji cen. Realny dochód tych, którzy płacili wysokie ceny za ropę, obniżył się dlatego, że ropa stała się stosunkowo droga, nie zaś dlatego, że wzrósł ogólny poziom cen. I gdyby nawet stopa inflacji wynosiła zero, to i tak wzrost stosunkowej ceny ropy boleśnie by dotknął używające ropy gospodarstwa domowe. DWA WYMIARY KOSZTÓW INFLACJI Inflacja Inflacja zrównoważona nie zrównoważona Inflacja antycypowana Nie ma kosztów inflacji Straty efektywności Inflacja nie antycypowana Redystrybucja dochodu Straty efektywności i bogactwa i redystrybucja Tabl. 12.1. Oddziaływaniami inflacji rządzą dwa główne czynniki: czy jest ona zrównoważona i czy jest antycypowana Koszty inflacji zależą od dwóch różnych spraw. Po pierwsze, czy jest to inflacja zrównoważona, przy której nie ulegają zmianie relacje cen i nie ma wywołanych inflacją zniekształceń. Po drugie, czy jest ona antycypowana. Jeżeli odpowiedź na oba te pytania jest twierdząca, to znajdujemy się w lewej górnej części tablicy, a koszty nie są warte wzmianki. Jeżeli inflacja doprowadziła do ostrego wypaczenia relacji cen i nie było to antycypowane, to zarówno straty efektywności, jak i skala redystrybucji mogą być bardzo wielkie, jak to widać w prawym dolnym rogu tablicy. Rekapitulacja Analizę tę możemy podsumować w tablicy 12.1. Widzimy tu, jak oblicza inflacji mogą wyznaczać jej następstwa. Najłagodniejsze oddziały" vvanie stwierdzimy wtedy, kiedy stopa inflacji jest niska; takie efekty zawierają sje w "północno-zachodnim" narożniku tej tablicy; są one małe, antycypowa- ne j zrównoważone. Poważniejsze skutki społeczne i ekonomiczne wynikają galopującej inflacji czy hiperinflacji po prawej stronie w dole; chodzi o nie ntycypowaną i nie zrównoważoną inflację o wysokiej stopie. Reakcja makroekonomiczna Jakiekolwiek jednak są realne czy tylko postrzegalne koszty inflacji, społeczeństwa nie chcą dziś tolerować przez czas dłuższy wysokiej jej stopy