Cyt...

za: P. Hopkirk, Setting theEast..., s. 116-117 145 Obaj zostali os¹dzeni i rozstrzelani pod koniec 1920 roku. 146 Petition of Said Alim Khan to the Government of Great Britain, enclosed in F. H. Humphrys, Kabul, to Lord Curzon, 20th January 1923, cyt. za: G. Fraser, A³im Khan..., s. 51. 147 From Yiceroy, Foreign and Political Department, 24th September 1920, F.0.371, No.215530/371/3992. Uznanie niepodleg³oœci Afganistanu przez Wielk¹ Brytaniê i Rosjê Radzieck¹, 1921 133 odpowiedzi na w¹tpliwoœci wicekróla nie by³o proste wobec rezerwy, jak¹ prezentowa³a czêœæ polityków brytyjskich w kwestiach zwi¹zanych z bolszewikami. Rz¹d Jego Królewskiej Moœci nie chce i oficjalnie zaprzecza, i¿by byl zainteresowany rozszerzeniem brytyjskich wp³ywów w Azji Œrodkowej ...148. W ocenie Surica sytuacjê zaciemnia³ tak¿e odbiór przez Afgañczyków wydarzeñ w Bucharze. 25 wrzeœnia telegrafowa³ on do Taszkentu: Afgañczycy przygotowuj¹ siê do wznowienia negocjacji z Brytyjczykami. Nastawieni probrytyjsko politycy ¹fgañscy ignoruj¹ moje propozycje, uwa¿aj¹c, ¿e Rosja gra na zw³okê149. Dodatkow¹ uci¹¿liwoœci¹ dla Surica w jego dzia³aniach by³a koniecznoœæ konsultowania ich z Moskw¹, co odbywa³o siê ze znacznymi zak³óceniami150. W nowej sytuacji tak¿e bolszewikom jakby przesta³o siê spieszyæ do zawarcia traktatu z Afgañczykami. W przekonaniu bolszewików zawarcie traktatu z Afganistanem mog³o wpl¹taæ ich w wojnê z Wielk¹ Brytani¹. Na ten konflikt nie mieli oni najmniejszej ochoty wobec zarysowuj¹cych siê szans na uznanie Rosji Radzieckiej przez inne pañstwa i nawi¹zanie kontaktów handlowych151. G³ównym celem politycznym bolszewików sta³o siê nie tyle zawarcie traktatu z Afganistanem, ile odci¹gniêcie go od Wielkiej Brytanii i uczynienie sojusznikiem w konsolidacji w³asnej w³adzy na Wschodzie. Tak¿e po stronie brytyjskiej pojawi³y siê g³osy, i¿ lepiej bêdzie porozumieæ siê z Rosj¹ Radzieck¹ ni¿ wykorzystywaæ Afganistan jako narzêdzie rozgrywek. Wicekról sformu³owa³ nawet warunki, na jakich mo¿na by by³o osi¹gn¹æ konsensus w kwestiach zwi¹zanych z Afganistanem. Zaproponowa³, by ¿aden z rz¹dów nie zawiera³ z Afganistanem porozumienia skierowanego przeciwko drugiemu. Bolszewicy mieliby zrezygnowaæ z wszelkiej propagandy i pomocy dla plemion Pó³nocno-Zachodniej Prowincji Pogranicznej, a Brytyjczycy z podobnej dzia³alnoœci na terenach zakaspij-skich. Oba pañstwa bêd¹ mog³y pomagaæ w rozwoju Afganistanu, pod warunkiem, ¿e bêd¹ konsultowa³y ze sob¹ budowê linii kolejowych w tym kraju. Oba równi¿ bêd¹ mog³y otworzyæ na terytorium afgañskim swoje ambasady i konsulaty, uzgadniaj¹c usytuowanie tego rodzaju placówek w pobli¿u swoich granic152. Politycy w Londynie podzielali stanowisko prezentowane przez wicekróla153. Dokument ten i zaprezentowany przez Brytyjczyków sposób myœlenia wskazuje, i¿ w mentalnoœci dyplomatów brytyjskich Afganistan zajmowa³ tak¹ sam¹ pozycjê jak przed 1919 rokiem. Uwa¿ali oni, ¿e maj¹ prawo decydowaæ o jego polityce ponad rz¹dem afgañskim. Metoda myœlenia i planowania ewentualnych dzia³añ do z³udzenia przypomina tê, która doprowadzi³a do zawarcia uk³adu 148 Minutes by T. D. Monteath, lst January 1921, cyt. za: G. Fraser,.A/!m Khan..., s. 54. 149 Suritz to Tashkent and Moscow, 25th September 1920, OIOC, No.556/L/P&S/10/912. 150 Suritz to Tashkent and Moscow, 4th November 1920, OIOC, NO.556/L/P&S/10/912. 151 G. F. Kennan, Russia and..., s. 178-193. 152 Viceroy to Secretary of State for India, May 31,1920, w: British Documents on Foreign Affairs, Series A, The Souiet Union, 1917-1939, t. III, dok.157 lub F.0.371, No.201741/371/3992. 153 Telegram from India Office to the Under Secretary of State, Foreign Office, 4th June 1920, F.0.371, No.201741/371/3992. 134 Uznanie niepodleg³oœci Afganistanu przez Wielk¹ Brytaniê i Rosjê Radzieck¹, 1921 brytyjsko-rosyjskiego w 1907 roku. Jak siê wydaje, Brytyjczycy w swoim myœleniu imperialnym nie przyjmowali do wiadomoœci faktu, i¿ Afganistan, z udzielonym przez nich samych b³ogos³awieñstwem, sta³ siê pañstwem niepodleg³ym. Z drugiej strony trudno siê temu dziwiæ. Je¿eli przez tyle dziesi¹tków lat Wielka Brytania prowadzi³a afgañsk¹ politykê zagraniczn¹ i decydowa³a o wielu sprawach w polityce wewnêtrznej, to trudno by³o jej przedstawicielom w ci¹gu roku odejœæ od tej roli