To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
Gildas (23-1, str. 26) określił go mianem "superbus tyrannus", czyli "dumny tyran". Walijskie imię Yortigerna brzmi Gwrtheyrn Gwrtheneu (Yortigern Chudy). W triadzie dziesiątej Llyfr Goch Hergest (Czerwona księga Hergest) Gwrtheyrn Gwrtheneu zostaje wymieniony jako jeden z "trzech nikczemnych mieszkańców Wyspy Brytanii" (triada 51; Rachel Bromwich, Troedd Ynys Prydein, str. 132). 9 Caernarfon został przemianowany na Caer Gystennin przed 1100 rokiem i pod taką nazwą występuje w Hanes Gruffud ap Cynan; wydanie pod redakcją Arthura Jonesa, str. 7. 10 W komentarzu do Britannii (1695) Williama Camdena Edmund Gibson opisał potężne ruiny zamku Dinas Ffaraon Dandde. Otoczona potrójnym murem forteca stała na wzniesieniu, zwanym Braich y Ddinas, "grzbiet miasta", stanowiącym część góry Penmaen Mawr. "Ogrom ruin - pisze Gibson, świadczy o tym, iż był to zamek książęcy, umocniony przez naturę i zręczność budowniczych, który wznosił się na jednej z najwyższych gór w nadmorskim regionie Snowdonii". Sekretna część miasta Dinas Ffaraon Dandde w świadomości wielu ludzi zlała się w jedno z Dinas Emrys (Fortecą Ambrozjusza). W przekładzie Mabinogionu T. P. Ellis i John Lloyd określają Dinas Ffaraon Dandde (Fortecę Ognistego Faraona) mianem najważniejszego zamku w Aarfon. Patrz: Lewis Spence, The Mysteries ofBritain; Filadelfia, David McKay, 1946, str. 80-81, 146, 158. 11 Beda pisze, że "Brytowie zastanawiali się, jak zdobyć sprzymierzeńców do odparcia coraz częstszych napaści sąsiadów z północy, i wszyscy zgodzili się z radą Yortigerna, który proponował wezwać na pomoc Saksonów zza morza". (Patrz Beda Venerabilis, Historia Ecclesiastica, rozdział l, str. 18). Najwyraźniej chodziło o wykorzystanie plemion saksońskich w roli najemników, tak jak to wcześniej czynili Rzymianie. 12 Wielebny Arthur Wade-Evans w kronice zatytułowanej The Emergence ofEngland and Wales (str. 63) napisał, że imię Hengist było jedynie imieniem klanowym Octhy I, którego córka, Alis Ronwen, wyszła za Gwrtheyrna Gwrtheneu (Yortigerna Chudego). Octha I miał również syna imieniem Gotta lub Octha II. Z drzewa genealogicznego królów Wessex wiemy, że Cerdic był synem Elesy (Aluki), syna Esli (Ebissy) czyli Horsy, brata Hengista. Wszystko zatem wskazuje na to, że Octha II (Osla) i Cerdic byli kuzynami. 13 Pierwszym, który stwierdził, że Catigern, syn Yortigerna, pochowany został w Kit's Coty House, był Lambard, autor książki Perambulation of Kent (1570). 14 Gildas ap Caw, De Excidio et Conquesta Britanniae: Gildas - The Ruin of Britain and Other Works, przekład i redakcja Michael Winterbottom; London & Chichester: Phillimore, 1978, ustęp 25,3, str. 28. " Wydaje się, że Merlinów było dwóch: Myrddin Ambrozjusz i Myrddin Sylvester. Pierwszy występuje w kronikach Neniusza jako Emrys Wledig (cesarz Ambrozjusz). Imienia Merlin pierwszy użył Geoffrey z Monmouth. Myrddin Sylvester żył w czasach Artura i ponoć uciekł z pola bitwy pod Arderydd, gdzie w 573 roku Rhydderch z Strathclyde odniósł wielkie zwycięstwo nad pozostałymi celtyckimi wodzami. Jego pierwszy bard, Myrddin, postradał zmysły i ukrył się w lesie Celyddon. Ponoć dokonał swych dni na wyspie Bardsley, strzegąc trzynastu skarbów Brytanii. 16 Z jedenastowiecznej biografii, zatytułowanej Life ofSt. Gurthiern (Yortigern), oraz z opisu związanych z nim relikwii, zawartym w księdze Cartulaire de l'Abbaye de Saint-Croix de Quimperle (str. 3), wydanej pod redakcją Leona Maitre i Paula de Berthou (Paryż, 1896), dowiadujemy się o pobycie Gurthierna w kościele Quimperle w Cornouaille i Yannes w Bro-Weroc. Księga Life of St. Gurthiern, najstarszy bretoński dokument traktujący o św. Gurthiernie, znajduje się, tak jak kronika św. Ninnoca, w bibliotece Quimperle. Z kronik tych wynika, iż po ucieczce z Brycheiniog w 465 roku Gurthiern dotarł do południowej Bretanii i zdobył sobie przychylność króla Comuaille Grallona Mawra, zwanego "Wielkim", oraz Weroca I, hrabiego Yanres, którzy w drugiej połowie V wieku byli u szczytów władzy. 17 W Historia Brittonum Neniusz pisze, że po ucieczce Yortigerna "Ambrozjusz został królem wśród królów narodu brytyjskiego" (ustęp 48, str. 33). "Geoffrey z Monmouth, History ofthe Kings ofBritain; Londyn, Penguin, 1966, str. 200-201. Rozdział 3 1 John Morris, The Agę of Arthur; London, Weidenfeld & Nicholson, 1973), str. 251-254 2 W legendzie św. Arthmaela, tak jak przedstawiają ją autorzy Rennes Prose (1492) i Breviary ofLeon (1516), Artur określany jest mianem "pogromcy wrogów naszego zbawienia"