To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
–20). Bardzo przydatn¹ metod¹ ujawniaj¹c¹ cia³o obce wewn¹trzga³kowe, bez wzglêdu na jego naturê, jest USG w prezentacji B (patrz "Badanie przedmiotowe" ryc. 2. 2.–35). Postêpowanie w przypadku cia³a obcego wewn¹trzga³kowego. Oko³o 90% cia³ obcych stanowi¹ odpryski ¿elaza i jego stopów. Stwierdzenie metalicznego cia³a obcego wewn¹trz ga³ki stwarza koniecznoœæ próby jego usuniêcia chirurgicznego, za pomoc¹ trakcji elektromagnetycznej. 316 W celu usuniêcia cia³a obcego wykonuje siê naciêcie œciany ga³ki ocznej w rzucie czêœci p³askiej cia³a rzêskowego, w sektorze odpowiadaj¹cym lokalizacji. Wielkoœæ naciêcia winna odpowiadaæ najwiêkszemu wymiarowi cia³a obcego. W miejsce ciêcia wk³ada siê koñcówkê elektromagnesu (ryc. 16.–21), którym w wiêkszoœci przypadków udaje siê usun¹æ metal magnetyczny. Niepowodzenie trakcji magnetycznej mog¹ powodowaæ b¹dŸ zbyt ma³e rozmiary cia³a obcego lub/i jego zbytnie oddalenie od elektromagnesu, b¹dŸ otorbienie w wyniku odczynu zapalnego, b¹dŸ wreszcie niemagnetyczny charakter metalu (miedŸ, cynk, nikiel, aluminium). W niektórych przypadkach kontrolna lokalizacja radiologiczna wykazuje przemieszczenie siê cia³a obcego w obrêbie ga³ki, co przemawia za jego magnetycznym charakterem. Powtórna trakcja elektromagnesem mo¿e okazaæ siê skuteczna. Brak mo¿liwoœci usuniêcia cia³a obcego tym najmniej traumatyzuj¹cy sposobem, stwarza koniecznoœæ jego usuwania za pomoc¹ specjalnych szczypczyków, metod¹ operacji endokularnej typu witrekromii. 317 Zabieg ten jest trudny i mo¿e powodowaæ powik³ania w postaci odwarstwienia siatkówki, krwotoku do cia³a szklistego lub zapalenia wnêtrza ga³ki ocznej. Leczenie farmakologiczne w przypadku cia³a obcego wewn¹trzga³kowego jest podobne jak w urazach przenikaj¹cych. 16. 2. Oparzenia ga³ki ocznej i narz¹dów dodatkowych Uszkodzenia typu oparzeñ mog¹ powodowaæ czynniki chemiczne i fizyczne. 16. 2. 1. Oparzenia chemiczne ¦Oparzenia zwi¹zkami zasadowymi nale¿¹ do najciê¿szych chemicznych uszkodzeñ oczu. Najczêœciej spotyka siê oparzenie wapnem w postaci zaprawy murarskiej. Jeszcze groŸniejsze jest oparzenie wapnem niegaszonym (CaO), gdy¿ po zetkniêciu siê z wod¹ zawart¹ w ³zach, powstaje dodatkowa gwa³towna reakcja egzotermiczna powoduj¹ca równoczesne oparzenie termiczne i chemiczne. Bardzo powa¿ne szkody powoduj¹ inne silne alkalia, jak ³ug sodowy, potasowy lub amoniak. Zasady szybko wnikaj¹ poprzez rogówkê do przedniej komory. £¹cz¹c siê z lipidami b³on komórkowych powoduj¹ uszkodzenie komórek i mukopolisacharydowej struktury zrêbu rogówki, a tak¿e struktur k¹ta rogówkowo–têczówkowego. Ostateczny stopieñ uszkodzenia oka zale¿y od natury i stê¿enia dala alkalicznego, a tak¿e czasu, który up³yn¹³ do chwili pierwszego p³ukania oka. 318 ¦Oparzenia kwasami nale¿¹ do mniej groŸnych, poniewa¿ powoduj¹ one denaturacjê bia³ka, które tworzy barierê utrudniaj¹c¹ wnikanie substancji dra¿ni¹cej do g³êbszych warstw tkanki. Do najczêstszych nale¿y oparzenie kwasem solnym z akumulatorów, niekiedy z rozbitych przypadkowo butelek, a tak¿e podczas wypadków przy pracy w zak³adach chemicznych lub laboratoriach (kwas solny, kwas azotowy). W przeciwieñstwie do oparzenia zasadami, którego efekty pog³êbiaj¹ siê, a obraz kliniczny nazajutrz po oparzeniu jest gorszy ni¿ bezpoœrednio po wypadku, kwasy dokonuj¹ najciê¿szego uszkodzenia do kilku minut od chwili zadzia³ania. Wyj¹tek stanowi kwas hydrofluorowy oraz kwasy zawieraj¹ce metale ciê¿kie, które maj¹ w³aœciwoœci penetruj¹ce i przedostaj¹ siê przez rogówkê do przedniej komory. ¦Oparzenia œrodkami dra¿ni¹cymi, powoduj¹cymi ³zawienie >Œrodki ³zawi¹ce i dra¿ni¹ce (chloropikryna, chloroacetofenon, adamsyt oraz in.) maj¹ dzia³anie skierowane na zakoñczenia nerwów czuciowych. Ich obecnoœæ w atmosferze powoduje skurcz powiek, bolesnoœæ, zaczerwienienie oczu, pieczenie i ³zawienie. Zmiany te cofaj¹ siê bez nastêpstw. Oparzenia spowodowane s¹ jedynie bezpoœrednim spryskaniem oczu substancjami dra¿ni¹cymi. Ciê¿kie oparzenia skóry mog¹ powodowaæ jej martwicê, blizny zniekszta³caj¹ce powieki oraz zrosty spojówkowe, ograniczaj¹ce ruchomoœæ ga³ki ocznej. Bardzo ciê¿kie oparzenia oka daj¹ g³êbokie uszkodzenia rogówki i jej bielmo. W wyniku martwicy rogówki i twardówki mo¿e dochodziæ do przebicia i zaniku ga³ki ocznej. >Oparzenia barwnikami anilinowymi. Do tej grupy nale¿y fiolet metylenowy, s³u¿¹cy do wyrobu tzw. o³ówka kopiowego. Obecnie o³ówki takie nie s¹ produkowane. W okresie ich powszechnego u¿ytkowania zdarza³o siê, ¿e jego odpryski wpada³y do worka spojówkowego przypadkowo. Obecnie stale jeszcze stanowi¹ one materia³ u¿ywany w celu samouszkodzeñ, szczególnie dokonywanych w wiêzieniach. Powoduj¹ bardzo g³êbokie uszkodzenia tkanek oka, a oparzenia rogówki prowadz¹ do jej zmêtnienia i powstania bielma. Bardzo ciê¿kie uszkodzenie – obserwowane przede wszystkim w oparzeniach alkaliami – wyra¿a siê silnym obrzêkiem ca³kowicie pozbawionej nab³onka rogówki, co powoduje jej porcelanowy wygl¹d (ryc. 16.–22). Zmiany rogówki pog³êbia niedokrwienna martwica oko³or¹bkowej spojówki i twardówki, szczególnie jeœli obejmuje ona ponad 2/3 jej obwodu. Przez oko³o 2 tyg. ci¹g³oœæ rogówki jest zachowana, chocia¿ trwa zapalenie têczówki ze wzrostem ciœnienia wewn¹trzga³kowego. Nastêpnie rozpoczyna siê owrzodzenie rogówki, mog¹ce doprowadziæ do jej rozpadu. Klasyfikacja uszkodzeñ i prognoza w oparzeniach chemicznych: Niewielkie uszkodzenie – ubytki nab³onka rogówki lub/i p³ytkie uszkodzenie spojówki bez objawów jej niedokrwienia – rokuj¹ dobrze. Uszkodzenie œrednio ciê¿kie i ciê¿kie – to przymglenie rogówki oraz niewielka niedokrwienna martwica spojówki i twardówki. Mo¿e ono mieæ ró¿ny przebieg w zale¿noœci od rozleg³oœci uszkodzenia. Powierzchowne wrastanie naczyñ spojówkowych w obrêb rogówki stanowi odczyn reparacyjny, u³atwiaj¹cy nab³onkowanie, ale tak¿e zmienia stopieñ przejrzystoœci rogówki (ryc. 16.– 22a). Z kolei brak tych odczynów, spowodowany najczêœciej uszkodzeniem naczyñ oko³or¹bkowych i spojówkowych w wyniku oparzenia, mo¿e powodowaæ uszkodzenie zrêbu, zmêtnienie, a nawet martwicê i perforacjê rogówki. 319 Postêpowanie w oparzeniach chemicznych: ^Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ma ogromne znaczenie dla losu oparzonego oka. Ofiara wypadku powinna byæ natychmiast poddana obfitemu sp³ukaniu oczu i ca³ej oparzonej okolicy wod¹ z kranu, butelek czy jakiegokolwiek innego zbiornika. Do p³ukania mo¿e byæ te¿ u¿yte mleko, herbata. Powieki nad oparzonym okiem musz¹ byæ rozwierane podczas p³ukania. Konieczne jest staranne usuniêcie mokrym wacikiem wszystkich grudek zaprawy murarskiej, które mog¹ zalegaæ w fa³dach powiek i worka spojówkowego