To byłby dla mnie zaszczyt, gdybyś złamała mi serce.
n.e.): Amenhotep IV, reformator religijny, który przyj¹³ imiê Echnaton, wzi¹³ jedn¹ z córek Tuszraty, Tatuhepê, do swojego haremu. Za panowania Tuszraty, na pó³nocy pojawi³a siê trzecia wielka potêga. By³o to królestwo hetyckie w Azji Mniejszej, które za Supiluliumy wesz³o w nowy okres potêgi, zapocz¹tkowanej atakiem na pó³nocn¹ Syriê, Supiluliuma (1380—1346 p.n.e.) zakwestionowa³ pretensje króla Mitanni do tego kraju, zdoby³ najpierw Karkemisz, a nastêpnie poprowadzi³ swoje wojska na ³upie¿cz¹ wyprawê do Waszuganni i zdoby³ miasto. Hetyci, którzy w 1531 roku p.n.e. zdobyciem Babilonu otworzyli drogê Kasytom, raz jeszcze odegrali wa¿n¹ rolê na arenie mezopotamskiej. Po ataku Hetytów, Wa~ szuganni by³o wstrz¹sane buntami, których powodów nie znamy. Tuszrata zosta³ zamordowany przez jednego z swoich synów, a Mattiwaza, nastêpca tronu, szuka³ pocz¹tkowo, bezskutecznie, schronienia w Babilonie, a¿ znalaz³ je w koñcu u swoich wrogów, Hetytów (ok. 1350 p.n.e.). Imperium Mitanni przesta³o istnieæ. Jednak¿e, pewne jego centralne posiad³oœci nad rzek¹ Chabur zosta³y zjednoczone, pod nazw¹ Hanigal-bat, i na tym mocno okrojonym terytorium w³adcy hu-ryccy rz¹dzili a¿ do oko³o 1250 roku p.n.e. Mogli oni przetrwaæ d³u¿ej tylko w górach — ojczyŸnie Hury-tów — wokó³ jeziora Wan w górskiej Armenii, zachowaæ swoj¹ kulturê i stworzyæ potêgê polityczn¹ i militarn¹, z któr¹ póŸniejsi królowie asyryjscy zawsze musieli siê liczyæ. Królestwo Urartu, które tam powsta³o, wystêpuje w inskrypcjach asyryjskich ju¿ od oko³o 1200 r. p.n.e. Jêzyk urartyjski, u¿ywany przez ludnoœæ górskiego królestwa, jêzyk w którym w³adcy spisywali swe inskrypcje, adaptuj¹c do niego mezopotamskie pismo klinowe, jest blisko spokrewniony z jêzykiem hu-ryckim okresu pañstwa Mitanni. Pomimo powtarzaj¹cych siê prób Asyrii, by zniszczyæ potêgê Urartu, pañstwo to wiod³o samodzielny byt polityczny a¿ do 585 roku p.n.e. Asyryjczycy wykorzystali zdobycie Waszuganni przez Hetytów i zbli¿aj¹cy siê upadek imperium Mitanni, aby wyzwoliæ siê spod obcego panowania. Wobec ubóstwa Ÿróde³ dotycz¹cych wewnêtrznych stosunków w Aszur pod panowaniem huryckim, brak nam wiadomoœci o asyryjskich próbach zrzucenia obcego jarzma, chocia¿ bez w¹tpienia próby takie by³y. Wiemy, jednak, ¿e oko³o roku 1450 p.n.e. zorganizowano powstanie, st³umione przez Szauszatara z Mitanni, który po tym wydarzeniu przeniós³ skarbiec z Aszur do Waszuganni, a w swojej stolicy zawiesi³ odrzwia bramy asyryjskiej nabija- 132 nej z³otymi i srebrnymi æwiekami. Dopiero oko³o 1400 roku p.n.e. pojawia siê w Aszur nieco wiêcej inskrypcji. W³adcy, którzy nadal s¹ wasalami takich królów Mitanni, jak Artatama i Sutarna, donosz¹ o budowie fortyfikacji w Aszur. Mo¿na to interpretowaæ jako umniejszenie siê zale¿noœci tego miasta od Mitanni. Odzyskanie niepodleg³oœci przez Asyriê przypada na ;zas panowania Aszurnadinahe II17 (ok. 1393—1384 p.n.e.). Z jego czasów pochodzi napis z Aszur, który sról kaza³ wyciskaæ na ceg³ach: “Aszurnadinahe, wicekról boga Aszura". W swoim oficjalnym podpisie nie ;g³asza³ wiêc ¿adnych pretensji terytorialnych. Dziêki archiwom z Tell el-Amarna wiemy, ¿e Aszurnadinahe na audiencji u Amenhotepa III uzyska³ zapewnienie pomocy ekonomicznej z Egiptu. Prawdopodobnie Egipcjanie widzieli w nim potencjalnego sojusznika przeciwko Hetytom, których ekspansja w Syrii zagra¿a³a interesom faraonów. Pierwszym królem, który przywróci³ Asyrii jej miejsce w rzêdzie potêg Bliskiego Wschodu, by³ Aszuruballit18 (1356—1320 p.n.e.) Tego óla uwa¿amy za pierwszego w³adcê pañstwa œrednio-asyryjskiego, choæ by³y wówczas w¹tpliwoœci czy Asyriê nale¿y uwa¿aæ za pañstwo wasalne Babilonu czy te¿ nie. W ka¿dym razie król Babilonu z dynastii kasyckiej, Burnaburiasz, by³ zdania, ¿e dwór egipski przyjmuj¹c wys³anników Aszuruballita, czyni mu despekt. Przy póŸniejszej okazji skar¿y³ siê faraonowi Tutanchamo-nowi, ¿e Aszuruballit w listach do Amenhotepa IV (Echnatona podpisywa³ siê tytu³em “Wielki król"