116 L940 ?...

, stan¹³ gubernator dystryktu krakowskiego Otto von Wachter22. Lokalne komisje nie-nieckie utworzono w Brzeœciu, W³odzimierzu Wo³yñskim (przejœciowo w Kowlu) oraz Prze-nyœlu (póŸniej we Lwowie, po zakoñczeniu prac w Przemyœlu)23. Strona niemiecka przewidy-va³a przyjêcie do 70 tys. uchodŸców z radzieckiej strefy okupacyjnej, licz¹c po 20 tys. w Bia³ej z Brzeœcia) i Che³mie (z W³odzimierza) i 30 tys. w Przemyœlu, po stronie niemieckiej24. Liczba chêtnych jednak znacznie przekroczy³a oczekiwania i limity niemieckie. W jednym z ra- jortów pe³nomocnika niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych przy niemieckiej comisji ds. przesiedleñ liczbê uchodŸców zamierzaj¹cych ubiegaæ siê o repatriacjê szacowano ?? 164 tys., z czego 93 tys. w Przemyœlu i Lwowie, 30 tys. we W³odzimierzu Wo³yñskim i Kowlu 41 tys. na terenie objêtym dzia³alnoœci¹ komisji w Brzeœciu25. Wœród staraj¹cych siê o powrót 5y³a znaczna liczba osób pochodzenia ¿ydowskiego, co budzi³o zdziwienie funkcjonariuszy liemieckich26. Wiêkszoœæ uchodŸców przesz³a granicê w kwietniu i maju 1940 r. Ogó³em, v trakcie akcji przesiedleñczej trwaj¹cej do po³owy czerwca, powróci³o do GG i na ziemie w³¹czone do Rzeszy (g³ównie do £odzi) 66 tys. osób, w tym 3200 osób pochodzenia niemiec-dego (uchodŸców i osób, które nie zd¹¿y³y wyjechaæ w trakcie przesiedlania ludnoœci niemieckiej w grudniu 1939 - styczniu 1940 r.) oraz, pomimo ostrej selekcji, aŸ 1600 ¯ydów27. Wœród pozosta³ych by³a pewna czêœæ ludnoœci ukraiñskiej28. UchodŸcy przebywaj¹cy w Galiq'i Wschodniej ewakuowali siê przez Przemyœl. Ogó³em, od 18 kwietnia do 13 czerwca 1940 r. powróci³y przez punkt przyjêæ w Przemyœlu 33 934 osoby, w tym 16 816 mê¿czyzn i 17 148 cobiet. Wiêkszoœæ z nich - 25 697 - skierowana zosta³a do swoich miejsc zamieszkania w GG, lslœ 8267 do £odzi lub na inne tereny wcielone do Rzeszy. W tej grupie uchodŸców i przesiedleñców znalaz³y siê 3462 osoby pochodzenia niemieckiego, które nie mog³y, nie chcia³y lub lie zd¹¿y³y - z ró¿nych przyczyn -wyjechaæ w trakcie zimowej akcji przesiedleñczej29. 2 AAN, Polonica M-557, P. V. 501, Depesza Voermanna do Moskwy, 1111940 ?., Zusammensetzung der Deutschen Kontroli- und Durchlasskommission fur Fluchtlinge aus dem Sowjetgebiet. Stand am 5. Marz 1940. 3 AAN, Polonica M-557, Pol. V. 503, Anweisung fur die Durchfiihrang der Fliichtlingsaktion, 8IV1940 r. 4 AGKBZPNP-IPN, NTN, t. 254, Pismo Wydzia³u Wy¿ywienia i Rolnictwa GG do Wydzia³u Wy¿ywie-??? ? Rolnictwa przy Gubernatorze dystryktu lubelskiego w sprawie powrotu 70 tys. osób z ZSRR, 6 III L940 ?., ?. 87. 5 AAN, Polonica M-557, Pol. V. 503, Der Beauftragte des Auswartigen Amtes bei der Deutschen Kon-roll- und Durchlasskommission fur die Aufnahme von Fluchtlingen, Bericht 2, Lemberg, 28 IV 1940 r. Wed³ug danych radzieckich, 29 III 1940 r. w samym Lwowie zarejestrowane by³y 21 304 rodziny uchodŸców - tj. 38 974 osoby, w tym 26 068 ¯ydów, 12 348 Polaków, 162 Niemców, 258 Ukraiñców. Ponad 80 proc. ichodŸców (w tym blisko 95 proc. Polaków) pragnê³o powrotu do swoich miejsc rodzinnych, znajduj¹cych siê )od okupacj¹ niemieck¹. Dane powy¿sze by³y dalece niekompletne. W dwa miesi¹ce póŸniej, 31V1940 ?., v samym Lwowie zarejestrowanych by³o 29 638 rodzin uchodŸców (54 132 osoby), spoœród których chcia³y yyjechaæ do niemieckiej strefy okupacyjnej 25 374 rodziny (45 207 osób), a pozostaæ w Zwi¹zku Radziec-am 4264 rodziny (8925 osób), (AW, ???/3/4, Pismo starszego lejtnanta BP Swiesznikowa do W. Czernyszo-va dotycz¹ce przebiegu rejestracji uchodŸców w obwodzie lwowskim i drohobyckim, czerwiec 1940 ?., ?. 2). 6 Cz. Madajczyk, Niemieckie..., s. 64. 7 M. Wieliczko, Migracje przez „liniê demarkacyjn¹" w latach 1939-1940 [w:] Po³o¿enie ludnoœci pol-kiej na terytorium ZSRR i wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej w czasie II wojny œwiatowej, red. A. Marszalek, Toruñ 1990, s. 137. 18 AAN, Polonica M-557, Pol. V. 503, Der Beauftragte des Auswartigen Amtes bei der Deutschen iontroll- und Durchlasskommission fur die Aufnahme von Fluchtlingen. Bericht 2, Lemberg, 28 IV 1940 r. Autor raportu pisze m.in. o sytuacji na obszarze dzia³ania komisji we W³odzimierzu Wo³yñskim \"Kowlu: „Etwa 90 v[on] Hfundert] der Fluchtlinge sind ukrainische Bauern" [Oko³o 90 na 100 uchodŸców to ukraiñscy ch³opi]. Por. te¿: Die ukrainische..., s. 32. 29 AGKBZPNP-IPN, NTN, t. 254, Schlussbericht iiber die Fluchtlingsaustauschaktion April-Juni, Fluchffingslager Deutsch-Przemyœl, po 15 VI1940 ?., ?. 106. 117 Kilkudziesiêciotysiêczna rzesza bie¿eñców, g³ównie ¯ydów i Polaków, oraz pewna grapa miejscowych bezrobotnych, przede wszystkim Ukraiñców, wyje¿d¿a³a od paŸdziernika 1939 r. do Donbasu i innych oœrodków przemys³owych Zwi¹zku Radzieckiego w poszukiwaniu pracy30. W ci¹gu czwartego kwarta³u 1939 r. na teren jedenastu wschodnich obwodów Ukraiñskiej SRR (g³ównie do obwodu Winnickiego, ¿ytomierskiego, czernihowskie-go i po³tawskiego) przyby³o 32 775 uchodŸców i oko³o 15 tys. bezrobotnych z terenów wschodniej Polski. Znaczna czêœæ z nich pochodzi³a lub przez pewien czas przebywa³a w Galicji Wschodniej. Akcja werbunku do oœrodków przemys³u wêglowego i metalurgicznego wschodniej Ukrainy oraz Uralu i innych regionów ZSRR trwa³a co najmniej do sierpnia 1940 r.31 Ciê¿kie warunki ¿ycia spowodowa³y, ¿e znaczna czêœæ „gastarbeiterów" wróci³a z Zag³êbia Donieckiego do Galicji Wschodniej. Zdarza³y siê powroty tak¿e tych uchodŸców, którzy skierowani zostali do pracy na Uralu32. W 1940 r